Khi nguồn hỗ trợ từ Quỹ Toàn cầu và PEPFAR thu hẹp - riêng nguồn Quỹ Toàn cầu giảm hơn 70% so với giai đoạn 2010–2015 (Bộ Y tế, 2023) - việc bảo đảm điều trị ARV đứng trước nhiều thách thức. Quyết định đưa thuốc ARV vào danh mục chi trả BHYT từ năm 2019 đã giúp Việt Nam chủ động nguồn lực điều trị thay vì phụ thuộc vào viện trợ nước ngoài.

Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS, cả nước hiện có khoảng 170.000 người đang điều trị ARV, trong đó hơn 150.000 người được BHYT chi trả. Tỷ lệ bao phủ BHYT ở nhóm người nhiễm HIV đạt 92% vào cuối năm 2023, có tỉnh vượt mức 97%, tạo nền tảng vững chắc để duy trì điều trị lâu dài.

Chi phí điều trị HIV bao gồm thuốc ARV và xét nghiệm theo dõi tải lượng virus có thể dao động 8–12 triệu đồng mỗi năm nếu bệnh nhân tự chi trả. Với BHYT, phần lớn chi phí này được hỗ trợ, giúp người bệnh giảm gánh nặng kinh tế và duy trì tuân thủ điều trị - yếu tố quyết định để tránh kháng thuốc và hạn chế lây nhiễm.

Tăng khả năng tiếp cận điều trị và bảo vệ quyền riêng tư người bệnh

Việc áp dụng BHYT vào điều trị HIV kéo theo yêu cầu hoàn thiện toàn diện hệ thống y tế. Đến nay, cả nước có hơn 450 cơ sở điều trị ARV, trong đó 70% là tuyến huyện, giúp người nhiễm HIV dễ dàng tiếp cận dịch vụ y tế ngay tại nơi sinh sống. Chính sách thông tuyến BHYT hỗ trợ bệnh nhân di chuyển hoặc thay đổi nơi ở vẫn tiếp tục nhận thuốc, giảm tối đa nguy cơ bỏ trị.

Theo dữ liệu của Cục Phòng, chống HIV/AIDS, 96% bệnh nhân đạt tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện sau 12 tháng điều trị liên tục. Điều này không chỉ giúp họ khỏe mạnh, sống bình thường mà còn giảm mạnh nguy cơ lây truyền HIV trong cộng đồng.

Việc hỗ trợ BHYT cho người nhiễm HIV là một bước tiến chiến lược trong ứng phó với dịch AIDS (nguồn: Internet)

Một trong những lo ngại lớn nhất của bệnh nhân HIV khi tham gia BHYT là nguy cơ lộ thông tin cá nhân. Tuy nhiên, Luật Phòng, chống HIV/AIDS sửa đổi 2020 quy định nghiêm ngặt về bảo mật dữ liệu y tế, trong đó chỉ nhân viên y tế trực tiếp điều trị được phép tiếp cận hồ sơ bệnh nhân. Cơ chế này giúp giảm đáng kể nỗi lo kỳ thị - vốn là rào cản khiến một bộ phận người bệnh còn do dự tham gia BHYT.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn khẳng định: “Đưa điều trị HIV/AIDS vào BHYT là giải pháp tài chính bền vững nhất, đảm bảo quyền được điều trị liên tục cho người nhiễm HIV và giúp Việt Nam chủ động nguồn lực cho mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.”

Nền tảng bền vững để đạt mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030

Được bao phủ bởi BHYT, phần lớn người bệnh ARV duy trì điều trị thường xuyên, góp phần giảm lây nhiễm HIV trong cộng đồng. Theo UNAIDS, một người điều trị ARV liên tục với tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện hầu như không có khả năng truyền HIV cho người khác. Đây là cơ sở quan trọng để Việt Nam đạt mục tiêu quốc gia về chấm dứt dịch AIDS.

Ngoài ra, chính sách BHYT còn giúp ngành Y tế kết nối dữ liệu khám chữa bệnh, theo dõi tình trạng bệnh nhân và nâng cao chất lượng dịch vụ. Việc duy trì điều trị ARV thông qua BHYT cũng giảm nguy cơ kháng thuốc - vấn đề có thể khiến chi phí điều trị tăng gấp 5 - 7 lần và tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế.

Trong bối cảnh chuyển đổi tài chính toàn cầu, sự tham gia mạnh mẽ của BHYT thể hiện tính nhân văn và tầm nhìn dài hạn của Việt Nam. Với việc bảo đảm gần như toàn bộ người nhiễm HIV được tiếp cận điều trị ARV, BHYT đang góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh, giảm gánh nặng xã hội và tiến gần hơn tới mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030./.