Đảm bảo người bệnh tiếp cận thuốc chất lượng, giá cả hợp lý

Phát biểu khai mạc, Phó Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Đức Hòa nhấn mạnh: Hội thảo nhằm cập nhật thông tin về gánh nặng bệnh tật do các bệnh mạn tính, không lây nhiễm, trong đó đái tháo đường (ĐTĐ) là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn cầu. Đây cũng là dịp để chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về quản lý, điều trị, tối ưu chi phí và trao đổi chính sách mới trong kê đơn, cấp phát thuốc cho bệnh mạn tính.

Phó Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Đức Hòa phát biểu tại Hội thảo

Theo ông Nguyễn Đức Hòa, mỗi năm Việt Nam chi hàng chục nghìn tỷ đồng cho thuốc điều trị, trong đó phần lớn dành cho các bệnh mạn tính. Bệnh ĐTĐ hiện chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi quỹ BHYT với hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm. Trong bối cảnh nguồn lực y tế có hạn, yêu cầu đặt ra là vừa đảm bảo người bệnh được tiếp cận thuốc chất lượng, giá hợp lý, vừa duy trì bền vững quỹ BHYT.

“Trước xu hướng già hóa dân số nhanh và gánh nặng bệnh tật gia tăng, đặc biệt với các bệnh mạn tính, việc quản lý chi phí điều trị hợp lý, hiệu quả là yêu cầu cấp bách. Điều này không chỉ giúp người dân tiếp cận thuốc tốt, giá phù hợp mà còn góp phần bảo đảm an sinh xã hội lâu dài” – Phó Giám đốc BHXH Việt Nam nhấn mạnh.

Chi phí điều trị tăng nhanh, gánh nặng cho quỹ BHYT

Theo Bộ Y tế, nhóm bệnh không lây nhiễm chiếm tới 73,7% tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong ở Việt Nam, trong đó đái tháo đường chiếm gần 4%. Năm 2025, chi từ quỹ BHYT cho các bệnh không lây nhiễm phổ biến như tăng huyết áp, ĐTĐ, ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính… lên tới 20,5 nghìn tỷ đồng, tương đương gần 17% tổng chi KCB BHYT.

Theo ThS.DS. Hoàng Thị Thúy Lành (Trung tâm Kiểm soát thanh toán BHXH, BHYT điện tử – BHXH Việt Nam), từ năm 2022 đến nay, số người mắc bệnh có sử dụng BHYT tăng trung bình 13,2%/năm, trong khi chi phí tăng tới 20,5%/năm. Riêng 9 tháng năm 2025, quỹ BHYT đã chi khoảng 17.600 tỷ đồng cho bệnh ĐTĐ, mức chi chỉ đứng sau nhóm bệnh tim mạch và tăng huyết áp.

Đáng chú ý, khoảng 87% người bệnh ĐTĐ có biến chứng, chiếm tới 97% tổng chi phí điều trị. Chi phí bình quân của người bệnh có biến chứng cao gấp 2–3 lần so với người chỉ mắc bệnh đơn thuần. Trong cơ cấu chi, thuốc điều trị ĐTĐ chiếm khoảng 10% tổng chi thuốc BHYT toàn quốc, chủ yếu ở các nhóm biguanide, insulin và thuốc phối hợp.

Những con số trên cho thấy gánh nặng ngày càng lớn của bệnh ĐTĐ đối với quỹ BHYT, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, cơ sở khám chữa bệnh để kiểm soát chi phí hợp lý, bảo đảm quyền lợi người bệnh và hiệu quả sử dụng quỹ. BHXH Việt Nam cho biết, cơ quan này sẽ tiếp tục phối hợp Bộ Y tế, các bệnh viện và đối tác quốc tế để ứng dụng nền tảng dữ liệu lớn (Big Data) trong phân tích, dự báo, góp phần quản lý bền vững quỹ BHYT.

Toàn cảnh Hội thảo

Phát hiện sớm, tuân thủ điều trị để giảm biến chứng và chi phí

Các chuyên gia y tế khẳng định, chi phí điều trị bệnh nhân ĐTĐ có biến chứng cao gấp đôi so với bệnh nhân chưa có biến chứng. TS. Kiều Thị Tuyết Mai (Đại học Dược Hà Nội) cho biết: nếu phát hiện và kiểm soát sớm, người bệnh có thể tránh được nhiều biến chứng nghiêm trọng, đồng thời tiết kiệm đáng kể chi phí. Theo TS. Kiều Thị Tuyết Mai, cần đẩy mạnh truyền thông, giáo dục, hướng dẫn người bệnh tuân thủ điều trị được xem là giải pháp bền vững, hiệu quả về cả kinh tế lẫn sức khỏe cộng đồng.

Theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), hiện có 589 triệu người trưởng thành trên thế giới sống chung với bệnh ĐTĐ, tương đương 1 trong 9 người, và con số này dự kiến tăng lên 853 triệu vào năm 2050. Căn bệnh này đã gây ra 3,4 triệu ca tử vong năm 2024, trung bình cứ 9 giây lại có một người tử vong do đái tháo đường.

Về kinh tế, chi phí y tế toàn cầu cho căn bệnh này đã vượt 1 nghìn tỷ USD, tăng 338% chỉ trong 17 năm, tương đương 1,8% GDP toàn cầu. Nếu không kiểm soát tốt, chi phí này có thể vượt 2,5 nghìn tỷ USD vào năm 2030.

Tại Việt Nam, dữ liệu BHYT cho thấy 55% bệnh nhân ĐTĐ đã có biến chứng, trong đó 34% mắc biến chứng tim mạch, 24% biến chứng thận. Tổng chi phí cho bệnh ĐTĐ típ 2 năm 2017 đã vượt 15.500 tỷ đồng. Nhóm 1% bệnh nhân có biến chứng nặng nhất chiếm tới 46% tổng chi phí điều trị toàn quốc. Một nguyên nhân đáng chú ý là tuân thủ điều trị kém, làm tăng chi phí y tế thêm 661 triệu – 1,16 tỷ USD/năm, đồng thời làm biến chứng xuất hiện sớm hơn và giảm chất lượng sống.

Nhiều nghiên cứu quốc tế chứng minh: nếu điều trị sớm và kiểm soát huyết áp, lipid máu, có thể giảm 25–30% tỷ lệ tử vong sớm và tiết kiệm khoảng 400 tỷ USD mỗi năm chi phí toàn cầu. Các liệu pháp mới không chỉ giúp hạ đường huyết mà còn giảm biến chứng tim – thận, mang lại hiệu quả kinh tế dài hạn.

Tạp chí The Lancet (2024) công bố, Việt Nam hiện có khoảng 8 triệu người mắc ĐTĐ, trong đó hơn 5 triệu người chưa được chẩn đoán hoặc điều trị. Mỗi năm, có khoảng 57 nghìn ca tử vong do các bệnh liên quan đến ĐTĐ, và đáng lo ngại là 50% bệnh nhân đã có biến chứng ngay khi phát hiện bệnh.

Theo TS.BS. Nguyễn Quang Bảy (Bệnh viện Bạch Mai), tại Việt Nam cứ 17 người trưởng thành thì có một người mắc ĐTĐ, hơn một nửa trong số đó phát hiện bệnh khi đã có biến chứng. “Việc đẩy mạnh tầm soát, sàng lọc bệnh tại tuyến y tế cơ sở, nhất là nhóm nguy cơ cao như người trên 45 tuổi, béo phì, ít vận động là hết sức cần thiết. Quản lý bệnh nhân tại cộng đồng sẽ giúp phát hiện sớm, giảm gánh nặng cho tuyến trên và tối ưu chi phí điều trị”, TS.BS. Nguyễn Quang Bảy nhấn mạnh.

Ở góc độ cơ quan triển khai thực hiện, ThS.DS. Lê Ngọc Danh (Sở Y tế TP Hồ Chí Minh) cho rằng, việc triển khai Thông tư số 26/2025/TT-BYT về kê đơn thuốc ngoại trú là bước tiến quan trọng trong kiểm soát sử dụng thuốc hợp lý, tránh lãng phí, đảm bảo thuốc đến đúng người bệnh, đúng liều lượng và chi phí phù hợp. Quy định này giúp giảm số lần tái khám, thuận tiện hơn cho người bệnh mạn tính ổn định, đặc biệt là người cao tuổi, người khuyết tật và người dân vùng sâu, vùng xa. Nhờ đó, người bệnh được giảm thời gian đi lại, giảm chi phí và hạn chế tình trạng quá tải, chờ đợi tại các cơ sở y tế.

Các đại biểu tại hội thảo tập trung thảo luận về việc cập nhật phác đồ, sử dụng thuốc điều trị bệnh mãn tính, bệnh không lây nhiễm hiệu quả, tiếu kiệm, bảo đảm chi trả BHYT cho các bệnh mạn tính và bệnh không lây nhiễm tại tuyến y tế cơ sở. Đồng thời, đề xuất đẩy mạnh liên thông dữ liệu khám, chữa bệnh và hồ sơ sức khỏe điện tử nhằm tránh trùng lặp dịch vụ, tiết kiệm chi phí, nâng cao chất lượng điều trị; nghiên cứu, đánh giá việc kê đơn thuốc dài ngày để triển khai phù hợp với thực tiễn.

ông Lasse Pedersen Hjortshoj, Tham tán Y tế Đại sứ quán Đan Mạch phát biểu tại Hội thảo

Tăng cường hợp tác quốc tế, hướng tới hệ thống y tế bền vững

Phát biểu tại hội thảo, ông Lasse Pedersen Hjortshoj, Tham tán Y tế Đại sứ quán Đan Mạch đánh giá: Hội thảo là dấu mốc quan trọng trong hợp tác chiến lược giữa Đan Mạch và BHXH Việt Nam, đặc biệt trong nâng cao năng lực quản lý BHYT và điều trị bệnh mạn tính. Ông Lasse Pedersen Hjortshoj ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong việc mở rộng bao phủ BHYT, cải thiện khả năng tiếp cận thuốc và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Phó Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Đức Hòa nhấn mạnh, BHXH Việt Nam mong muốn tiếp thu kinh nghiệm quốc tế và ý kiến chuyên gia trong nước để hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý chi phí KCB BHYT. Mục tiêu là sử dụng quỹ BHYT minh bạch, hiệu quả, hướng tới mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, công bằng.

Các đại biểu thống nhất rằng, để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí bệnh ĐTĐ, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: Tăng cường vai trò y tế cơ sở; quản lý người bệnh tại cộng đồng; liên thông dữ liệu sức khỏe; ứng dụng công nghệ mới trong chẩn đoán, điều trị, giám sát; đồng thời đẩy mạnh truyền thông về thay đổi lối sống, dinh dưỡng hợp lý và vận động thể chất.

Hội thảo “Quản lý hiệu quả chi phí bệnh đái tháo đường trong bối cảnh mới” không chỉ là diễn đàn khoa học, mà còn là bước đi thiết thực trong tiến trình đổi mới quản lý tài chính y tế, góp phần sử dụng hiệu quả quỹ BHYT, bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội được điều trị với chi phí hợp lý và chất lượng tốt nhất, hướng tới một hệ thống y tế bền vững, nhân văn và công bằng./.