Thứ trưởng, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh phát biểu tại phiên giải trình.

Đăng ký khám chữa bệnh ban đầu tuyến cơ sở không phân biệt địa giới hành chính

Báo cáo giải trình tại phiên họp về những nội dung thuộc trách nhiệm của BHXH Việt Nam, Thứ trưởng, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh nêu rõ, BHXH Việt Nam đã chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố và phân cấp cho BHXH cấp huyện để tổ chức thực hiện BHYT trong khám chữa bệnh tại tuyến cơ sở; hướng dẫn người tham gia BHYT lựa chọn nơi đăng ký khám chữa bệnh ban đầu, trong đó được quyền đăng ký KCB ban đầu tại tuyến y tế cơ sở không phân biệt địa giới hành chính, phù hợp với nơi làm việc, nơi cư trú và khả năng đáp ứng của cơ sở KCB; ký hợp đồng khám chữa bệnh BHYT với các cơ sở khám chữa bệnh đủ điều kiện theo quy định; thực hiện công tác giám định BHYT; thực hiện tạm ứng, thanh quyết toán chi phí khám chữa bệnh BHYT.

Năm 2017, có 61% số lượng thẻ BHYT được đăng ký KCB ban đầu tại tuyến y tế cơ sở; năm 2018, có 71% thẻ BHYT được đăng ký KCB ban đầu tại tuyến y tế cơ sở, tăng 10% so với năm 2017. Năm 2017, số cơ sở ký hợp đồng KCB BHYT là 2.167, trong đó có 1.243 cơ sở KCB tuyến huyện, 239 y tế cơ quan và gần 10.000 trạm y tế xã. Năm 2018, số cơ sở ký hợp đồng KCB BHYT là 2.316, trong đó có 1.407 cơ sở KCB tuyến huyện, 211 y tế cơ quan và gần 10.000 trạm y tế xã.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cũng chỉ ra rằng, việc thực hiện khám chữa bệnh BHYT tại cơ sở cũng tồn tại những vướng mắc nhất định. Cụ thể, chính sách khám chữa bệnh thông tuyến làm giảm số người bệnh đến khám chữa bệnh tại Trạm y tế xã, đặc biệt tình trạng “chuyển đổi” bệnh nhân từ huyện này sang huyện kia trên cùng địa bàn tỉnh để được thanh toán theo “trần”, không phải theo quỹ khám chữa bệnh vẫn còn diễn ra nhiều. Bên cạnh đó, chính sách tự chủ tài chính bệnh viện thúc đẩy các bệnh viện thu dung người bệnh, không phụ thuộc bệnh đó có thể điều trị tại tuyến nào; không có quy định nhằm hạn chế khám chữa bệnh thông thường tại các bệnh viện tuyến trên; quản lý bệnh mãn tính tại cộng đồng đang gặp nhiều khó khăn do năng lực chuyên môn của nhân viên y tế tại tuyến cơ sở chưa tạo được sự tin tưởng của người dân.

Quang cảnh phiên giải trình.

Quỹ BHYT chi cho tuyến y tế cơ sở ngày càng tăng

Báo cáo về thực hiện trách nhiệm trong tăng cường chất lượng hoạt động y tế cơ sở, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh cho biết, trong giai đoạn 2010-2014, số lượt KCB BHYT tại tuyến xã tăng qua các năm, với tỉ lệ gia tăng bình quân 4%. Chi phí KCB BHYT tại tuyến xã có xu hướng gia tăng; còn chi phí KCB BHYT tại tuyến huyện tăng rất mạnh, trong đó, năm 2016 gấp rưỡi năm 2015, năm 2017 gấp hơn hai lần năm 2015. Chi phí bình quân/lượt tại tuyến xã, huyện tăng mạnh qua các năm, trong đó chi phí bình quân tuyến xã của 6 tháng đầu năm 2018 gần gấp đôi so với năm 2014 và gấp rưỡi so với năm 2016. Chi phí bình quân tuyến huyện 6 tháng đầu năm 2018 gấp 1,8 lần so với năm 2015. Đặc biệt, cơ cấu chi phí đang có sự dịch chuyển tỉ lệ chi KCB từ tuyến trung ương xuống tuyến huyện (năm 2015 tỉ lệ chi tại tuyến trung ương chiếm 22,4%; năm 2017 chiếm 18% tổng chi KCB các tuyến). Trong khi đó, chi phí KCB tuyến tuyện, xã gia tăng (26,3% năm 2015 tăng lên 31,3% năm 2017).

“Hệ thống y tế cơ sở phát triển, giúp cho công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân được tăng cường; tăng khả năng tiếp cận DVYT của người dân. Người dân không phải đi lại tốn kém lên tuyến trên, gây quá tải tuyến trên và phải chờ đợi dẫn đến sự không hài lòng của người bệnh”- Tổng Giám đốc Nguyễn Thị Minh khẳng định.

Cũng theo Tổng Giám đốc Nguyễn Thị Minh, chất lượng KCB tại y tế cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu của người dân, do thiếu nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế. Tình trạng khám bệnh, kê đơn, cấp thuốc tại nhiều TYT xã còn bất cập; tình trạng chỉ định quá mức dịch vụ kỹ thuật diễn ra khá phổ biến tại các BV tuyến huyện, đặc biệt là việc kê thêm giường, kéo dài ngày điều trị nội trú, chỉ định thuốc, VTYT chưa hợp lý; không quản lý được tình trạng KCB vượt tuyến… Đơn cử, ở một số BV, bệnh nhân phẫu thuật Phaco phải nằm viện từ 5-7 ngày; đẻ thường nằm viện tới 5-6 ngày; hay có những bệnh nhân chỉ bị viêm họng nhưng y tế cơ sở vẫn giữ lại điều trị tới 3 ngày để được BHYT chi trả nhiều hơn.

Giải trình về việc cơ sở y tế sử dụng nguồn tiền từ quỹ BHYT như thế nào, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, hiện nay, quỹ BHYT cơ cấu tập trung cho người bệnh nhiều hơn. Hệ thống giám định BHYT của cơ quan BHXH sẽ lưu lại toàn bộ dữ liệu liên quan đến chi phí KCB BHYT và cơ quan BHXH sẽ hậu kiểm, phát hiện những bất thường và thực hiện theo đúng quy định về KCB BHYT.

Cần cơ chế thúc đẩy y tế cơ sở

Thảo luận tại Phiên giải trình, một số đại biểu cũng đưa ra những phân tích cụ thể để lý giải cho tình trạng hoạt động kém hiệu quả của y tế cơ sở. Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Tiên – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội, phân tích, để trả lời cho câu hỏi vì sao nhiều trạm y tế xã được đầu tư xây dựng khang trang, đủ cả bác sĩ, dược sĩ, hộ sinh, y học cổ truyền, nhưng hàng ngày chỉ tiếp đón số ít người đến khám bệnh; nhưng ngược lại có trạm y tế nhà cửa xiêu vẹo, có đủ cán bộ chuyên môn nên hàng ngày vẫn tiếp đón hàng trăm bệnh nhân. Qua tham khảo thực tế, đại biểu Nguyễn Văn Tiên chỉ ra 3 nguyên nhân: Thứ nhất, nhà nước đã đầu tư nguồn kinh phí, nhân lực cho y tế xã nhưng thiếu cơ chế thúc đẩy động lực để y tế xã làm việc có hiệu quả. Thứ hai, việc khám chữa bệnh BHYT còn vướng mức trần 20%. Thứ ba, theo báo cáo của Viện nghiên cứu chiến lược và chính sách y tế, khoảng 31% trường hợp khám bệnh ở tuyến Trung ương có thể giải quyết ở tỉnh; 41% khám chữa bệnh ở tỉnh có thể làm ở huyện… Tuy nhiên hiện nay chưa có quy định pháp lý để bệnh viện tuyến Trung ương, tỉnh hạn chế nhận khám chữa bệnh thông thường thuộc tuyến dưới.

GS.TSKH Phạm Mạnh Hùng phản biện tại Phiên giải trình.

Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến hiệu quả của y tế cơ sở vẫn chưa thực sự cao và chưa xứng đáng so với ngân sách đầu tư và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Giáo sư Phạm Mạnh Hùng - nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế nêu rõ, trước đây chúng ta đã khẳng định y tế cơ sở là tuyến đầu và xung kích vì nó là nơi thể hiện chủ yếu tính công bằng trong chăm sóc sức khoẻ, là nơi  đầu tiên phát hiện và xử lý bệnh tật. Khi cơ chế thị trường ngày càng thâm nhập sâu vào đời sống kinh tế xã hội, thì cơ chế hoạt động của y tế cơ sở cần được bàn tính một cách thấu đáo để thích ứng với tình hình này.

Ghi nhận những phân tích của các đại biểu tham dự, Bộ trưởng Bộ y tế Nguyễn Thị kim Tiến nêu rõ, trên cơ sở nhận thức được những nguyên nhân gây nên tình trạng yếu kém của y tế cơ sở, Bộ Y tế đã xác định rõ phương hướng của ngành y và thực hiện tốt trong thời gian tới, theo đó y tế huyện, y tế xã phường là nền tảng, là xương sống, là người “gác cổng” giữ vai trò điều tiết trong hệ thống y tế, là nơi tiếp cận đầu tiên, toàn diện, hệ thống đối với sức khỏe của người dân, là nơi mà người dân được chăm sóc, dự phòng, nâng cao sức khỏe (khi chưa bị bệnh), phát hiện, quản lý, theo dõi và chăm sóc ban đầu với chi phí thấp nhất nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng cuộc sống, tăng tuổi thọ cho nhân dân./.