Phó Chủ nhiệm thường trực Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi.

PV: Trên cương vị là lãnh đạo cơ quan giám sát việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội, trong đó có BHXH, BHYT, ông có những đánh giá gì về việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT của ngành BHXH trong năm vừa qua?

TS. Bùi Sỹ Lợi:

Có thể nói, năm 2017 đọng lại nhiều dấu ấn đáng ghi nhận về sự phát triển của ngành BHXH, đánh dấu chặng đường 23 năm xây dựng và trưởng thành với nhiều thành tựu quan trọng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chăm lo an sinh xã hội cho người dân.

Nhìn lại năm qua, tuy nền kinh tế của đất nước đã có chuyển biến tích cực so với năm 2016, nhưng nhìn chung vẫn còn không ít khó khăn. Số doanh nghiệp (DN) phải giải thể, ngừng hoặc thu hẹp hoạt động còn lớn đã tác động trực tiếp đến việc thu, chi, tình hình trốn đóng, nợ đọng BHXH, BHYT. Nhưng chính bối cảnh ấy cũng cho thấy tâm thế của ngành BHXH quyết tâm vượt lên khó khăn thông qua việc chủ động, tích cực triển khai nhiều giải pháp, hoàn thành thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ được Chính phủ giao, trực tiếp góp phần ổn định an sinh xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Điểm nổi bật đầu tiên là, toàn ngành đã đạt và vượt các chỉ tiêu, kế hoạch, đặc biệt là đối tượng tham gia BHYT tăng mạnh với 79,9 triệu người tham gia, bằng 102,1% so với kế hoạch được Chính phủ giao, đạt độ bao phủ hơn 85% dân số; thu BHXH, BHYT, BH thất nghiệp tăng ổn định; hoạt động đầu tư tài chính đúng quy định, số tiền sinh lời vượt chỉ tiêu được giao; số nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp giảm từ mức 3,7% cuối năm 2016 xuống dưới 3% so với kế hoạch thu. Các chế độ, chính sách đối với người tham gia BHXH được thực hiện kịp thời, theo đúng quy định với thủ tục hành chính được cải cách đơn giản, thuận lợi; lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng được chi trả đủ số, đúng kỳ, an toàn, thuận lợi đến người hưởng.

Thứ hai, ngành BHXH đã hoàn thành việc cấp mã số BHXH và thẻ BHYT theo mã số BHXH cho gần 90 triệu người tham gia BHXH, BHYT. Trong đó đã đồng bộ được dữ liệu thông tin cho trên 66,6 triệu bản ghi dữ liệu người tham gia BHYT và hoàn thành việc cấp 16,6 triệu thẻ BHYT theo mã số BHXH. Bàn giao được gần 10 triệu sổ BHXH cho người lao động, đạt gần 70% số sổ phải bàn giao.

Tôi đánh giá cao việc BHXH Việt Nam đang tập trung chỉ đạo nghiên cứu dự thảo về sổ BHXH, thẻ BHYT điện tử để có thể sớm triển khai thí điểm trong thời gian tới, hướng tới đích chậm nhất đến năm 2020 sẽ thực hiện cấp đầy đủ sổ BHXH, thẻ BHYT điện tử theo quy định của Luật BHXH, Luật BHYT và kết nối với cơ sở dữ liệu an sinh xã hội của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quản lý và cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của Bộ Công an; từng bước hoàn thiện cơ sở dữ liệu về bảo hiểm để tạo nền tảng phát triển Chính phủ điện tử.

Thứ ba, công tác cải cách hành chính được triển khai đồng bộ theo đúng yêu cầu quyết liệt của Chính phủ; quy trình, thủ tục tiếp tục được nghiên cứu cải tiến; thời gian thực hiện các TTHC để tham gia và hưởng các chế độ BHXH, BHYT tiếp tục được cắt giảm đáng kể. Cơ quan BHXH đã chuyển mạnh tác phong hoạt động, coi DN, người tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp là trung tâm phục vụ.

Thứ tư, công tác ứng dụng CNTT vào quản lý được đặc biệt quan tâm. BHXH Việt Nam đã tạo dựng được nền tảng vững chắc về hạ tầng công nghệ, làm cơ sở quan trọng để thực hiện hiện đại hóa quản lý BHXH. Đồng thời, tăng sức thu hút và sự hài lòng của người dân đối với chính sách BHXH, BHYT. Với 14 dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4, BHXH Việt Nam đã giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính từ 335 giờ/năm xuống còn 49 giờ/năm, giảm từ 115 thủ tục xuống còn 28 thủ tục… đây là một nỗ lực vượt bậc.

Cùng với đó, việc đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong các hoạt động nghiệp vụ đã mang lại những kết quả rõ rệt, nâng tầm trình độ quản lý của Việt Nam: Giám định BHYT điện tử, triển khai Bộ công cụ tập trung dữ liệu tại Trung ương để quản lý 3 mảng nghiệp vụ quan trọng gồm: Thu, sổ thẻ và quản lý tài chính - tiến tới xây dựng hệ thống phần mềm tổng thể, thống nhất, đáp ứng hầu hết các yêu cầu nghiệp vụ khác... Trong xếp hạng Môi trường kinh doanh Doing Business 2018 được Ngân hàng thế giới (WB) công bố tháng 10/2017, môi trường kinh doanh của Việt Nam đã tăng 14 bậc so với năm ngoái, lên vị trí 68/190 nền kinh tế. Trong đó, chỉ số nộp thuế và BHXH tăng điểm và tăng hạng nhiều nhất, vượt 81 bậc lên vị trí 86/190. Theo phân tích của WB, chỉ số này được ghi nhận cải thiện trong thủ tục nộp thuế và việc ứng dụng CNTT, áp dụng giao dịch điện tử trong thủ tục BHXH. So với năm ngoái, thời gian nộp BHXH đã giảm 42 giờ và thời gian nộp thuế không thay đổi.

TS. Bùi Sỹ Lợi tham gia Tọa đàm trực tuyến về Quỹ BHXH do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức.

PV: Trong thời gian vừa qua, Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội đã tổ chức giám sát việc thực hiện chính sách BHXH ở một số địa phương và DN. Ông có thể cho biết những khó khăn của BHXH Việt Nam trong việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT qua giám sát?

TS. Bùi Sỹ Lợi:

Qua quá trình giám sát, việc thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về cải cách TTHC, rút ngắn quy trình nhằm giảm thời gian, chi phí cho DN, người lao động (NLĐ) và người tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp thời gian qua đạt nhiều kết quả tốt, được DN, người dân ghi nhận. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng cho thấy công tác tổ chức thực hiện BHXH, BHYT, BH thất nghiệp còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Trước hết, việc hướng dẫn thực hiện một số chế độ theo quy định pháp luật của các cơ quan chức năng còn chưa đầy đủ, kịp thời dẫn đến cơ quan BHXH lúng túng trong tổ chức thực hiện, quyền lợi của người tham gia BHXH, BHYT bị ảnh hưởng, nhất là NLĐ làm việc tại các DN đang nợ tiền đóng BHXH, DN đang trong quá trình làm thủ tục phá sản, giải thể hoặc chủ sử dụng lao động bỏ trốn.

Thứ hai, hiệu quả thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH chưa như mong muốn, một phần do vướng mắc ở chỗ đội ngũ thực hiện hoạt động thanh tra chuyên ngành của cơ quan BHXH chủ yếu là viên chức, trong khi đó Luật Thanh tra quy định người được giao nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành phải là công chức.

Thứ ba, tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT, BHXH, chưa được ngăn chặn, vẫn tiếp tục diễn ra phức tạp; số tiền chi BHYT vượt quỹ cả năm 2017 có thể lên tới 10.000 tỷ đồng.

Thứ tư, theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, hiện cả nước có số lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, BH thất nghiệp là hơn 16 triệu người nhưng mới chỉ có hơn 13 triệu lao động tham gia BHXH bắt buộc (còn khoảng gần 3 triệu lao động chưa được tham gia BHXH, BH thất nghiệp và còn khoảng 50% đơn vị, doanh nghiệp chưa tham gia BHXH). Số người tham gia BHXH tự nguyện còn ở mức rất thấp, mới có khoảng  gần 300 nghìn người. Nếu không có giải pháp tích cực phù hợp thì mục tiêu đến năm 2020 sẽ khó đạt được trên 50% lực lượng lao động tham gia BHXH, 35% lực lượng lao động tham gia BH thất nghiệp. Còn một số tỉnh, đặc biệt là các tỉnh miền Tây Nam bộ tỷ lệ bao phủ BHYT toàn dân còn thấp so với mặt bằng chung cả nước.

TS. Bùi Sỹ Lợi: Đầu tư cho CNTT là bước đi đúng, hiệu quả.

PV: Một năm công tác mới đã bắt đầu, ông có thể chia sẻ ý kiến của mình về việc xây dựng pháp luật cũng như tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT trong năm 2018?

TS. Bùi Sỹ Lợi:

Ở góc độ của cơ quan lập pháp, tôi xin nói về 2 nhóm vấn đề:

Về xây dựng pháp luật, chúng ta cần rà soát toàn bộ hệ thống chính sách, pháp luật trong hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt là hệ thống quy phạm về 2 trụ cột chính là BHXH và BHYT để có thể xử lý vướng mắc và tạo ra sự năng động, linh hoạt, hướng tới mục tiêu tích cực, đột phá mở rộng diện bao phủ cả BHXH và BHYT, làm sao tiến tới BHXH cho tất cả người lao động và BHYT toàn dân.

Chúng ta đã hiến định quyền được bảo đảm an sinh xã hội của người dân trong Hiến pháp năm 2013 và trên đường lối của Nghị quyết 15 về chính sách xã hội, theo đó, còn nhiều việc phải tiếp tục thực hiện để hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam với 4 trụ cột. Thứ nhất là chính sách liên quan đến phòng ngừa cho người lao động. Thứ hai là chính sách giảm thiểu rủi ro (tai nạn, bệnh tật, hết tuổi lao động, thất nghiệp...). Thứ ba là chính sách khắc phục rủi ro khi thiên tai địch họa và cuối cùng là bảo đảm các dịch vụ xã hội tối thiểu cơ bản theo tinh thần Nghị quyết 15 về chính sách xã hội (giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch, thông tin truyền thông).

Mong muốn của chúng ta là phải có một sàn an sinh xã hội. Và trong BHXH gọi là sàn lương hưu tối thiểu; trong BHYT gọi là nhóm dịch vụ tối thiểu cơ bản để chăm sóc cho người dân.

Nhóm giải pháp quan trọng thứ hai và mang tính quyết định là tổ chức triển khai thực hiện. Điều đầu tiên trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện phải lấy chất lượng để tạo sự hài lòng, để độ hấp dẫn của BHXH, BHYT mang lại hiệu quả. Thứ hai là coi việc mở rộng đối tượng, thực hiện chính sách an sinh xã hội phải là trách nhiệm của người dân, tổ chức - cá nhân, DN và nhà nước bảo hộ. Không để tình trạng người dân nói là tham gia BHXH không bằng gửi tiết kiệm, chăm sóc sức khỏe nhân dân thông qua BHYT không bằng tự đi khám chữa bệnh. Đây là sai lầm lớn, khi người dân không hiểu vấn đề thì làm sao chúng ta triển khai nhiệm vụ được.

TS. Bùi Sỹ Lợi (người ở giữa) tham gia Tọa đàm trực tuyến "“Kết quả thực hiện chính sách BHXH, BHYT - Những vướng mắc cần tháo gỡ” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức.

PV: Bước sang năm Mậu Tuất 2018, theo ông ngành BHXH cần có những nỗ lực gì để thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội TS. Bùi Sỹ Lợi:

Năm Đinh Dậu sắp qua và năm Mậu Tuất đang đến, trước những cơ hội, điều kiện thuận lợi nhưng cũng có rất nhiều khó khăn, thách thức; xin chúc cán bộ, công chức, viên chức và người lao động toàn ngành BHXH một năm mới THẮNG LỢI và THÀNH CÔNG trong sự nghiệp bảo đảm an sinh xã hội cho nhân dân.

Để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác BHXH, BHYT giai đoạn 2012- 2020. Tiếp tục triển khai hiệu quả các đề án được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt như: “Lộ trình tiến tới BHYT toàn dân giai đoạn 2012- 2015 và 2020”, “Chiến lược phát triển ngành BHXH giai đoạn 2013- 2020”. BHXH Việt Nam cần tổ chức sơ kết, đánh giá 5 năm thực hiện Nghị quyết và việc tổ chức thực hiện các chính sách liên quan trong các Luật BHXH, Luật BHYT, Luật Việc làm, Luật An toàn, vệ sinh lao động, Luật Dược; đề xuất các giải pháp triển khai hiệu quả và kiến nghị đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách để thực thi có hiệu quả hơn; đồng thời cần phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội ở T.Ư và cấp ủy đảng, chính quyền địa phương tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát thực hiện chính sách BHXH, BHYT.

Trước yêu cầu đổi mới và phát triển của ngành đáp ứng mục tiêu mở rộng nhanh hơn diện bao phủ BHXH, BHYT nhằm đảm bảo an sinh xã hội cho người dân. Với trách nhiệm là cơ quan tổ chức thực hiện chính sách an sinh xã hội quan trọng đòi hỏi toàn ngành BHXH cần tiếp tục nỗ lực thực hiện cải cách hành chính, trọng tâm là cải cách TTHC; đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào hoạt động quản lý, xây dựng và hoàn thiện các phần mềm nghiệp vụ, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu tập trung, thực hiện liên thông dữ liệu với cơ sở KCB; phấn đấu hoàn thành việc tin học hóa các hoạt động của Ngành theo đúng lộ trình, nhất là các hoạt động liên quan đến phục vụ người dân, DN. Đồng thời, công tác tuyên truyền phải thực sự đổi mới mạnh mẽ theo hướng chuyên nghiệp hóa cả về phương thức, nội dung…, nhằm giúp người dân, DN hiểu được quyền và nghĩa vụ về BHXH, BHYT và tự giác tham gia.

BHXH Việt Nam cần tập trung chỉ đạo BHXH các tỉnh, TP tích cực tham mưu cho Tỉnh ủy, UBND tỉnh, TP; phối hợp với các ngành chức năng trên địa bàn triển khai thực hiện nhiều giải pháp đẩy mạnh phát triển đối tượng; giải quyết đầy đủ, kịp thời các quyền lợi về BHXH, BHYT cho NLĐ; ngăn ngừa hành vi lạm dụng, trục lợi, đảm bảo cân đối quỹ BHYT. Phấn đấu hoàn thành các mục tiêu về phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT và kế hoạch được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao...

Để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ được giao, với trách nhiệm to lớn và lâu dài đối với sự nghiệp bảo đảm an sinh xã hội, BHXH Việt Nam cần tiếp tục kiện toàn bộ máy tổ chức tinh gọn, chuyên nghiệp, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đủ năng lực, trình độ chuyên môn, tận tụy với công việc và đạo đức nghề nghiệp để nâng cao chất lượng phục vụ, góp phần tích cực vào sự nghiệp phát triển bền vững của đất nước./.