Năm 1995 đánh dấu một bước ngoặt lớn trong sự phát triển chính sách BHXH ở nước ta với việc triển khai thống nhất BHXH bắt buộc cho người lao động trong mọi thành phần kinh tế và sự ra đời của tổ chức BHXH Việt Nam.

Đồng chí Hồ Tế - Chủ tịch Hội đồng quản lý BHXH cùng lãnh đạo BHXH Việt Nam khai trương trụ sở làm việc BHXH Việt Nam - số 7 Tràng Thi, Hoàn Kiếm, Hà Nội, ngày 4/2/1999

Trên cơ sở Bộ luật Lao động được thông qua tại kỳ họp thứ 05, Quốc hội khóa IX, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/1995, Chính phủ, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội và liên bộ ban hành nhiều Nghị định, Quyết định, Thông tư hướng dẫn thực hiện chính sách chế độ BHXH. Trong đó, văn bản chủ đạo về chế độ, chính sách BHXH là Nghị định số 12/CP ngày 26/01/1995 quy định thực hiện BHXH bắt buộc đối với công chức, công nhân viên chức nhà nước và người lao động làm việc tại các doanh nghiệp. Đồng thời, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 19/CP ngày 16/02/1995 thành lập BHXH Việt Nam trên cơ sở thống nhất các tổ chức BHXH ở Trung ương và địa phương thuộc hệ thống Lao động - Thương binh và Xã hội và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam để giúp Chính phủ chỉ đạo công tác quản lý Quỹ BHXH và thực hiện thống nhất các chế độ, chính sách BHXH theo pháp luật.

Ngày 24/06/1995, Ban Tổ chức - Cán bộ Chính phủ, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam ban hành Thông tư liên bộ số 125-TT/LB hướng dẫn việc bàn giao nhiệm vụ, tổ chức nhân sự BHXH của hệ thống Lao động-Thương binh và Xã hội và Liên đoàn Lao động Việt Nam sang BHXH Việt Nam, BHXH Việt Nam đã nhanh chóng tiếp nhận bàn giao, ổn định bộ máy, tổ chức và triển khai thực hiện nhiệm vụ được giao.

Đến cuối tháng 09/1995, 53 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và 565 quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh đã thành lập cơ quan BHXH trên cơ sở tiếp nhận nhiệm vụ, tổ chức và nhân sự từ 02 hệ thống Lao động - Thương binh và Xã hội, Liên đoàn Lao động và bắt đầu triển khai hoạt động để thực hiện nhiệm vụ trong toàn hệ thống từ 01/10/1995. Từ ngày 01/10/1995, toàn hệ thống BHXH Việt Nam từ Trung ương đến địa phương với số lượng 4.864 cán bộ, công chức, viên chức chính thức triển khai nhiệm vụ trong hoàn cảnh hết sức khó khăn.

Tính đến hết năm 1995, BHXH 53 tỉnh, thành phố đã cơ bản hoàn thành việc tiếp nhận bàn giao, nhưng tài sản nhận bàn giao hết sức nghèo nàn. Hầu hết BHXH các tỉnh, thành phố và BHXH cấp quận, huyện, thị xã phải đi thuê hoặc mượn tạm trụ sở, các phương tiện thiết yếu phục vụ công tác mới chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ so với yêu cầu công việc. Cũng trong thời gian này, thực hiện Nghị định số 45/CP ngày 15/07/1995 của Chính phủ về việc ban hành Điều lệ BHXH đối với sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, binh sĩ Quân đội nhân dân và Công an nhân dân, các bộ phận làm công tác BHXH Quân đội nhân dân (sau này là BHXH Bộ Quốc phòng) và BHXH Công an nhân dân đã được kiện toàn, nhân sự và tổ chức thuộc Bộ Quốc phòng và Bộ Công an, chịu sự hướng dẫn và quản lý về nghiệp vụ của BHXH Việt Nam.

Lễ Công bố thành lập Đảng bộ cơ quan BHXH Việt Nam, ngày 19/10/1995

Trên cơ sở Nghị định 12/CP và Nghị định 19/CP, ngày 26/09/1995, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 606/TTg về việc ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của BHXH Việt Nam. Theo quy định tại Điều 6, Quyết định này: Tổ chức bộ máy BHXH Việt Nam như sau: 1- Hội đồng Quản lý BHXH Việt Nam là cơ quan quản lý cao nhất của BHXH Việt Nam; 2- BHXH Việt Nam được tổ chức thành hệ thống từ Trung ương đến địa phương, gồm có: Ở Trung ương: BHXH Việt Nam. Ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là tỉnh) là BHXH tỉnh trực thuộc BHXH Việt Nam. Ở các quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là huyện) là BHXH huyện trực thuộc BHXH tỉnh. Tại cơ quan BHXH Việt Nam, có 08 tổ chức giúp việc Tổng Giám đốc, gồm: Ban Quản lý chế độ chính sách BHXH; Ban Quản lý thu BHXH; Ban Quản lý chi BHXH; Ban Kiểm tra - Pháp chế; Ban Kế hoạch - Tài chính; Ban Tổ chức - Cán bộ; Văn phòng và Trung tâm Thông tin - Khoa học.

Theo Quyết định 606/QĐ-TTg, BHXH Việt Nam đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ, chịu sự quản lý nhà nước của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, các cơ quan nhà nước về lĩnh vực có liên quan và sự giám sát của tổ chức công đoàn.

Sau 3 tháng đồng bộ triển khai nhiệm vụ, hệ thống BHXH Việt Nam đã khắc phục những khó khăn ban đầu, nhanh chóng ổn định tổ chức, bộ máy để bảo đảm thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, không gây gián đoạn việc hưởng quyền lợi của đối tượng. Công tác nhân sự tiến hành nhanh nhưng thận trọng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chuyên môn và bảo đảm chất lượng đội ngũ cán bộ.

BHXH Việt Nam cũng sớm xây dựng và ban hành Quyết định quy định cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của BHXH cấp tỉnh, huyện. Quy định việc phân cấp quản lý cán bộ, biên chế và tổng hợp danh sách công chức, viên chức, tiền lương thuộc hệ thống BHXH Việt Nam. Xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các đơn vị trực thuộc, từng bước bố trí, sắp xếp cán bộ cho phù hợp, bổ nhiệm chức danh lãnh đạo các ban nghiệp vụ của BHXH Việt Nam. Được sự nhất trí của Bộ Nội vụ và sự đồng ý của Văn phòng Chính phủ, BHXH Việt Nam đã thành lập Văn phòng đại diện phía Nam.

Theo Báo cáo tổng kết công tác năm 1995 của BHXH Việt Nam, trong năm 1995, BHXH Việt Nam đã cấp kinh phí để BHXH các tỉnh, thành phố tổ chức chi trả các chế độ BHXH cho đối tượng với tổng số tiền 1.173.379 triệu đồng, trong đó: chỉ cho đối tượng hưởng lương hưu từ ngân sách do Ngành Lao động - Thương binh và Xã hội bàn giao là 1.149.000 triệu đồng; chi từ nguồn Quỹ BHXH cho đối tượng nghỉ hưu trong Quý IV/1995 và chỉ các chế độ ốm đau, thai sản là 24.379 triệu đồng. Mặc dù việc tiếp nhận bàn giao các đối tượng hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH chậm, nhưng BHXH các tỉnh, thành phố vẫn đảm bảo chi trả cho các đối tượng đúng kỳ, đủ số, tận tay và an toàn nguồn quỹ.

Sau khi ổn định tổ chức bộ máy, từ ngày 01/10/1995, BΗΧΗ Việt Nam đã xây dựng, hình thành và từng bước hoàn thiện cơ chế xét hưởng các chế độ BHXH theo nguyên tắc tập trung, chỉ BHXH cấp tỉnh mới có quyền thẩm định, xét duyệt hồ sơ hưởng chế độ BHXH theo đúng quy định của pháp luật, BHXH Việt Nam thẩm định lại việc xét hưởng các chế độ BHXH hàng tháng.

Những cán bộ đầu tiên của BHXH Việt Nam, năm 1995

Từ ngày 01/07/1996, công tác cấp sổ BHXH được triển khai trong cả nước. Đến hết năm 1996, chỉ sau 6 tháng triển khai, đã thực hiện phát 2,5 triệu tờ khai, duyệt trên 01 triệu tờ khai và tiến hành cấp được trên 600.000 sổ BHXH. Cũng trong năm 1996, việc chi trả các chế độ BHXH được BHXH các tỉnh, thành phố đảm bảo chi trả đủ số, kịp thời và đến tận tay đối tượng.

Chỉ sau 2 năm thành lập với trên 15 tháng chính thức triển khai các hoạt động nghiệp vụ, Bộ máy tổ chức từng bước được ổn định, dù điều kiện làm việc còn hết sức khó khăn cả với cơ quan BHXH Việt Nam ở Trung ương và BHXH các địa phương, trụ sở làm việc hầu hết vẫn phải đi thuê hoặc mượn tạm, nhưng toàn hệ thống BHXH đã thực hiện tốt tất cả các mặt công tác. Bên cạnh việc hoàn thành xuất sắc chi tiêu thu, tổ chức chi trả an toàn và từng bước thực hiện đầu tư tăng trưởng Quỹ theo chỉ đạo của Chính phủ, các mặt công tác khác như kiểm tra, giải quyết chính sách, tuyên truyền cũng được chú trọng.

Tháng 04/1997, tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 1996, triển khai nhiệm vụ năm 1997 của BHXH Việt Nam, Phó Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải đã khẳng định: “Chỉ trong chưa đầy 2 năm hoạt động, BHXH Việt Nam đã nhanh chóng ổn định tổ chức, bộ máy và cán bộ; thực hiện đúng các chế độ chính sách đối với những người tham gia và thụ hưởng BHXH; tổ chức thu BHXH đạt kết quả cao, đầy đủ cho các đối tượng hưởng BHXH và bước đầu đã hạch toán và hình thành được Quỹ BHXH tập trung, độc lập với ngân sách nhà nước, từng bước khẳng định tỉnh đúng đắn của đường lối đổi mới chính sách xã hội nói chung và chính sách BHXH nói riêng của Đảng và Nhà nước"./.