Ảnh minh hoạ

Luật BHXH hiện hành quy định rõ 2 loại hình BHXH, trong đó BHXH bắt buộc áp dụng đối với các trường hợp làm việc theo chế độ hợp đồng lao động, cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng công an, quân đội; còn BHXH tự nguyện áp dụng đối với người lao động làm những công việc tự do. 

Nếu như số năm đóng BHXH và độ tuổi nghỉ hưu của người lao động tham gia BHXH bắt buộc được quy định rõ ràng, chi tiết, thì với người tham gia BHXH tự nguyện, điều kiện tham gia và thụ hưởng rất linh hoạt.

Theo đó, đối tượng tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, không giới hạn độ tuổi tối đa được tham gia BHXH tự nguyện.

Người tham gia có thể chọn một trong các phương thức đóng BHXH tự nguyện: Đóng hằng tháng; đóng 3 tháng một lần; đóng 6 tháng một lần; đóng 12 tháng một lần; đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm một lần; người lao động đã đủ tuổi hưởng lương hưu có thể đóng một lần cho những năm còn thiếu.Tuy nhiên, thời gian đóng còn thiếu không quá 10 năm. 

Đối với những người tham gia BHXH khi đến tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ điều kiện về thời gian đóng 20 năm có thể đóng tiếp BHXH tự nguyện và lựa chọn phương thức đóng một lần cho những năm còn thiếu để được hưởng ngay lương hưu sau khi đóng.

Về điều kiện hưởng, tương tự như BHXH bắt buộc, người tham gia phải có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định. Tuy nhiên, với những người tham gia muộn, khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ số năm đóng BHXH, để hưởng lương hưu, họ được tạo điều kiện đóng một lần cho những năm còn thiếu.

Trường hợp người tham gia BHXH đã đủ tuổi nghỉ hưu và thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 10 năm (120 tháng) thì có thể chọn phương thức đóng một lần cho những năm còn thiếu cho đủ 20 năm để hưởng lương hưu. Và thời điểm hưởng lương hưu tính từ tháng liền kề sau tháng đóng đủ số tiền cho những năm còn thiếu.

Ví dụ, đến cuối năm 2024, bà Nguyễn Thu M. đủ tuổi nghỉ hưu, nhưng mới tham gia BHXH tự nguyện được 12 năm, còn thiếu 8 năm, thì trong năm nay, bà M. có thể đóng tiền một lần cho 8 năm còn thiếu, để hưởng lương hưu từ tháng 1/2025.

Đối với trường hợp người lao động đang tham gia BHXH bắt buộc mà đủ điều kiện về tuổi hưởng lương hưu mà thời gian đóng BHXH còn thiếu tối đa 6 tháng thì người lao động được đóng tiếp một lần cho số tháng còn thiếu. Và thời điểm được hưởng lương hưu tại tháng người lao động đủ điều kiện về tuổi hưởng lương hưu và đã đóng đủ BHXH cho số tháng còn thiếu. Như vậy, đối với trường hợp đã đủ tuổi nghỉ hưu và thời gian đóng BHXH bắt buộc còn thiếu nhiều hơn 6 tháng, người lao động tham gia đóng BHXH tự nguyện.

Nếu còn thiếu trên 10 năm, mà người dân có nguyện vọng, họ được tiếp tục đóng BHXH tự nguyện tương tự như những người còn ở độ tuổi lao động, cho đến khi còn thiếu không quá 10 năm. Lúc này, họ được đóng tiền một lần cho những năm còn thiếu để hưởng lương hưu trong thời gian sớm nhất.

Ví dụ, đến cuối năm 2024, bà Trần Thị H. đủ tuổi nghỉ hưu, nhưng mới tham gia BHXH tự nguyện được 8 năm, còn thiếu 12 năm. Nếu có nguyện vọng tiếp tục tham gia, thì từ tháng 1/2025 đến hết tháng 12/2026, bà H. tiếp tục đóng BHXH tự nguyện như những năm trước đó. Đến năm 2027, bà H. đã đóng đủ 10 năm, còn thiếu không quá 10 năm, thì được đóng một lần cho 10 năm còn thiếu và hưởng lương hưu trong năm 2027.

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đang được xem xét thông qua, trong đó, đề xuất số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu giảm xuống còn 15 năm đối với người tham gia BHXH nói chung, BHXH tự nguyện nói riêng càng rộng mở, tạo điều kiện cho lao động tự do được tham gia vào mạng lưới an sinh để đảm bảo cuộc sống và chăm sóc sức khoẻ khi về già.