Theo BHXH tỉnh Hà Nam, năm 2022 số người tham gia BHXH tự nguyện là 16.800 người, đạt 108% kế hoạch giao. Nhưng đến năm 2023, con số này là 15.317 người, chỉ đạt 71,9% kế hoạch giao. Nguyên nhân của tình trạng này một phần do những tác động của suy thoái kinh tế toàn cầu, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là lao động khu vực phi chính thức. Một bộ phận người dân có quan điểm, khi đủ 75 tuổi sẽ được nhà nước cho hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng, mức hưởng gần tương ứng với mức đóng BHXH thấp nhất hiện nay nên không cần tham gia BHXH tự nguyện. Người tiềm năng được mời dự hội nghị tuyên truyền, vận động tham gia BHXH tự nguyện là những lao động chính lại không đến dự hội nghị, mà chủ yếu là những người già, người có thời gian rảnh rỗi đến dự thay. Tổ chức dịch vụ do cơ quan BHXH ủy quyền thu hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu, nhân lực hạn chế; nhân viên và cộng tác viên của dịch vụ thu còn thụ động trong việc tuyên truyền, vận động người tham gia BHXH tự nguyện.

Là một lao động tự do, bà Nguyễn Thị Thảo, thôn 8, xã Hòa Hậu (Lý Nhân) rất muốn tham gia BHXH tự nguyện, nhưng vì các lý do, như: chưa hiểu hết về ý nghĩa, quyền lợi của người đóng BHXH tự nguyện như thế nào; khi được tuyên truyền, giải thích đầy đủ về chính sách BHXH thì công việc của bà Thảo lại bấp bênh, thu nhập không ổn định nên không có khả năng tham gia nữa. Chia sẻ những vướng mắc của bản thân mình, bà Nguyễn Thị Thảo cho biết: Khi tìm hiểu cụ thể về BHXH tự nguyện, tôi biết nó là chính sách ưu việt, mang tính nhân văn của Đảng và Nhà nước ta. Tham gia BHXH tự nguyện, chúng tôi không chỉ được Nhà nước hỗ trợ mức đóng mà còn được hưởng một số quyền lợi thiết thực như có cơ hội hưởng lương hưu hằng tháng và được cấp thẻ Bảo hiểm Y tế (BHYT) miễn phí để bảo đảm cuộc sống và chăm sóc sức khỏe khi hết tuổi lao động. Thêm nữa là người thân được nhận chế độ tử tuất khi mình qua đời. Thế nhưng, với những lao động tự do như chúng tôi, công việc không ổn định, lại hay ốm đau, thất nghiệp, quyền lợi của chúng tôi khi tham gia BHXH tự nguyện bị hạn chế hơn những người tham gia BHXH bắt buộc nên có lúc đã băn khoăn, cân nhắc vấn đề tham gia hay không.

Cán bộ BHXH tỉnh Hà Nam tư vấn cho người lao động về việc tham gia BHXH tự nguyện sau khi rút BHXH một lần. Ảnh: Internet

Nắm bắt thực trạng tư tưởng, tinh thần của nhân dân về chính sách BHXH tự nguyện, BHXH tỉnh đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền; phối hợp với các sở, ngành, địa phương thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh về chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH tại địa phương... Năm 2023, BHXH tỉnh đã tổ chức 220 hội nghị tập huấn, tư vấn, đối thoại tới 10.757 người, giải đáp thỏa đáng những thắc mắc, câu hỏi của người dân về chế độ, chính sách, cũng như thủ tục đăng ký tham gia BHXH, BHYT; phối hợp với Bưu điện tỉnh tổ chức bốn buổi lễ ra quân tuyên truyền chính sách BHXH, BHYT với sự tham gia của 428 nhóm tuyên truyền tại 3.879 điểm cho trên 6.800 lượt người. Tại đây, 147 trường hợp đã được vận động đăng ký tham gia BHXH tự nguyện, 895 người tham gia BHYT hộ gia đình. Tuy nhiên, mục tiêu phát triển 19.140 người tham gia BHXH tự nguyện năm 2023 của BHXH tỉnh đã không hoàn thành.

Hạn chế người rút BHXH một lần

Ngày 9/12/2023, UBND tỉnh đã có Công văn số 2410 về việc tăng cường thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh Hà Nam. Ghi nhận những kết quả tích cực trong công tác thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN, UBND tỉnh yêu cầu UBND các huyện, thành phố, thị xã hằng năm giao chỉ tiêu phát triển người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình đến cấp xã và thực hiện giải pháp phát triển BHXH, BHYT, BHTN theo lộ trình; duy trì bền vững tỷ lệ tham gia BHYT tại các xã đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu; vận động cán bộ, đảng viên trên địa bàn gương mẫu đi đầu trong việc vận động người thân tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình. 

Theo BHXH tỉnh, trong số nhiều giải pháp nhằm phát triển đối tượng và nâng cao hiệu quả tham gia BHXH tự nguyện theo hướng bền vững trong năm 2023, như: hỗ trợ kinh phí cho 16.000 người tham gia BHXH tự nguyện với số tiền 11,8 tỷ đồng (ngân sách của tỉnh); huy động nguồn lực từ các doanh nghiệp, nhà hảo tâm hỗ trợ kinh phí mua tặng 130 sổ BHXH, 49 thẻ BHYT với tổng trị giá 274.407.904 đồng cho thân nhân người lao động, người nghèo, người thuộc hộ gia đình, học sinh sinh viên có hoàn cảnh khó khăn; tăng cường phối hợp với các đại lý thu triển khai các hoạt động truyền thông, hội nghị khách hàng đến nhóm đối tượng tiềm năng để vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện...

Tuy nhiên, giải pháp căn cơ hiện nay nhằm ổn định và phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện cần hạn chế số người rút BHXH một lần. Bởi, khi số người rút BHXH một lần tăng, đồng nghĩa với việc tạo dư luận và cái nhìn không tích cực về chính sách BHXH của Đảng, Nhà nước. Do vậy, trong công tác thông tin, tuyên truyền, cần làm rõ sự liên thông giữa hai hình thức BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, người lao động được cộng nối thời gian tham gia BHXH và cách tính lương hưu là giống nhau. Khi nhận thức được vấn đề này, người lao động sẽ hạn chế rút BHXH một lần, tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện khi rời khỏi khu vực tham gia bắt buộc.