Toàn cảnh Hội nghị. (Nguồn ảnh: Internet)

Đề án Cải cách chính sách BHXH được xây dựng và trình Hội nghị Trung ương lần này hướng tới mục tiêu để BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc tiến tới thực hiện BHXH toàn dân. Phát triển hệ thống BHXH linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại và hội nhập quốc tế theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và thực hiện chính sách BHXH tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả, tin cậy và minh bạch.

Tại phiên thảo luận, các đồng chí ủy viên Trung ương Đảng đã đi sâu phân tích nhiều giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ Đề án đề ra, đặc biệt là việc thu hút, mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm và bảo đảm việc cân đối thu chi bền vững của quỹ bảo hiểm.

Phát biểu tại phiên thảo luận, các đại biểu đánh giá cao Đề án Cải cách chính sách BHXH lần này, cho rằng đề án được xây dựng công phu, bài bản, khoa học, có tính thực tiễn và khả thi cao. Nội dung đề án thể hiện được tính nhân văn, bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Đồng thời cũng khẳn định, đây là một Đề án lớn cần được triển khai đồng bộ với nhiều đề án, chương trình khác thì mới bảo đảm thành công.

Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung - Phó Trưởng ban Chỉ đạo cải cách chính sách tiền lương, BHXH và ưu đãi người có công cho rằng, muốn phát triển được BHXH thì phải chú ý phát triển kinh tế, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 5 về phát triển kinh tế tư nhân. Hiện nay, chúng ta còn 15,6 triệu số hộ kinh doanh cá thể, thời gian tới phải tập trung cao phát triển BHXH trong lực lượng này; ban hành chính sách nâng cao tính hấp dẫn của BHXH, đồng thời Nhà nước cần có chủ trương hỗ trợ cho người khó khăn có thể tham gia BHXH phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội. Hiện nay, Nhà nước hỗ trợ 30% chi phí cho hộ nghèo tham gia BHXH, hộ cận nghèo được hỗ trợ 25% và người bình thường 10% để tham gia BHXH.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhận định, những chủ trương này chưa thực sự hấp dẫn vì thực tế cho thấy, người nghèo dù có được Nhà nước hỗ trợ 30% chi phí thì vẫn khó có thể tham gia. Hiện nay, một số nước như Indonesia, Trung Quốc, đối với các hộ nghèo đã có mức hỗ trợ lên tới 60% và đơn cử ở mước ta là bài học về triển khai chính sách BHYT toàn dân, nhờ sự đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước cho người dân chiếm tỷ trọng lớn mà có độ bao phủ lớn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, để hướng tới BHXH toàn dân chúng ta cần tăng BHXH bắt buộc về cả đối tượng và quy mô. Bởi trong tổng số 53 triệu lao động hiện nay, mới chỉ có 13 triệu người tham gia bảo hiểm bắt buộc và chỉ có 200.000 người tham gia BHXH tự nguyện. Bên cạnh đó, Trung ương cũng cần cân nhắc việc thay đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm tham gia BHXH xuống 10 năm như trong Đề án.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn và đề nghị cần có giải pháp nhằm hạn chế tình trạng số người hưởng BHXH một lần ngày càng tăng, điều đó làm mất đi ý nghĩa của việc đóng BHXH cũng như ảnh hưởng đến cân việc đối quỹ và đảm bảo an sinh cho NLĐ khi hết tuổi lao động. Tỷ lệ này hiện nay là một người đóng thì một người rút.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Bùi Văn Cường cho biết, giai đoạn 2012-2017, bình quân mỗi năm có 628.000 người hưởng BHXH một lần. Tức là cứ 2 người tham gia vào BHXH thì có một người rút ra khỏi hệ thống. Do đó, làm mất đi ý nghĩa của việc đóng BHXH được hưởng lương hưu, bảo đảm cuộc sống của họ khi tuổi già, không trở thành gánh nặng cho xã hội.

Chủ tịch Bùi Văn Cường đề nghị, nên nghiên cứu tính toán quy định khi người lao động nhận trợ cấp một lần thì chỉ được nhận phần người lao động đóng, còn phần Nhà nước hoặc người sử dụng lao động đóng thì không được nhận. Như vậy, mới hạn chế được tình trạng người lao động xin hưởng BHXH một lần như hiện nay.

Tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH cho người lao động cũng được nhiều đại biểu quan tâm. Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, tình trạng trốn, nợ đọng BHXH diễn ra ở hầu hết các tỉnh, thành phố và nhiều doanh nghiệp thuộc các loại hình kinh tế, kể cả doanh nghiệp Nhà nước. Nhiều trường hợp doanh nghiệp xuất trình bảng lương của người lao động với cơ quan thuế cao hơn nhiều so với xuất trình sổ lương của người lao động với cơ quan BHXH. Số nợ BHXH ước tính đến giữa năm 2017 là gần 15.000 tỷ đồng. Để hạn chế tình trạng này, Bí thư Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, chúng ta cần tăng mức phạt, mang tính răn đe hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, các ủy viên trung ương Đảng cũng đề nghị thực hiện tốt việc cấp công đoàn cơ sở khởi kiện chủ doanh nghiệp nếu chậm đóng BHXH cho người lao động.

Tại phiên thảo luận, vấn đề điều chỉnh độ tuổi nghỉ hưu đã được nhiều đại biểu quan tâm, xem xét. Các đại biểu cho rằng, đây là là xu thế tất yếu trong bối cảnh nước ta hiện nay. Việc này nhằm hướng tới nhiều mục tiêu như đối phó với già hóa dân số, biến đổi của thị trường lao động, bảo đảm cân đối quỹ BHXH...

Chia sẻ quan điểm về nội dung này, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, tuổi nghỉ hưu thực tế của chúng ta hiện nay thấp nhất trong khu vực, bình quân là 54,3 tuổi (nam là 55,6 tuổi, nữ 52,6 tuổi). Mức đóng bình quân của chúng ta là 22%, mức hưởng là 70%. Trên thực tế, hiện lao động nam đóng BHXH bình quân là 28 năm và hưởng lương hưu là 22,5 năm, nữ đóng 23 năm hưởng 27 năm sau khi về hưu. Do đó, bài toán cân đối quỹ là rất khó khăn.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, đây là thời cơ vàng để quyết định chủ trương này. Trước hết, về chọn thời điểm, trong tờ trình Trung ương xin cho phép bắt đầu điều chỉnh từ năm 2021 và những người phụ nữ đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 56 sẽ xuất hiện từ năm 2025 (phương án mỗi năm tăng 3 tháng tuổi hưu), thời điểm Việt Nam bắt đầu bước vao giai đoạn dân số già.

Đồng tình với quan điểm nâng tuổi nghỉ hưu trong Đề án, nhưng Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hà cũng đề nghị cần phải nghiên cứu để xem xét các quy định nghỉ hưu phù hợp với đối tượng. Bởi theo bà Hà, cần tính đến các đối tượng do đặc thù nghề nghiệp, lao động độc hại, một số ngành nghề có thể do tính chất lao động thời gian làm việc, thời gian lao động rất sớm; và giữ nguyên việc nghỉ hưu sớm theo độ tuổi như hiện nay đối với một số đối tượng, ngành nghề như diễn viên múa, vận động viên thể thao hay những ngành nghề như dưới hầm lò, cầu đường… Cần đánh giá tác động của chính sách này đối với nhóm đối tượng đặc thù; cũng như phải tính đến luôn việc có các chính sách chuyển đổi ngành nghề cho các đối tượng này nếu họ còn lao động.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu đều thống nhất, BHXH là vấn đề hệ trọng, liên quan trực tiếp đến đời sống nhân dân. Để hoàn thành được các mục tiêu đã đề ra, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, có sự vào cuộc với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị./.