Tạo cơ hội công bằng

Theo đánh giá của các chuyên gia tại Hội thảo Ngân sách có trách nhiệm giới do Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và Cơ quan Liên Hợp Quốc về Bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) tổ chức vừa qua tại Hà Nội, những năm qua, Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong bình đẳng giới. Tuy nhiên, việc đạt được bình đẳng giới ở Việt Nam vẫn còn nhiều trở ngại. Bạo lực đối với phụ nữ, trẻ em gái và mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh vẫn là mối quan tâm lớn trong xã hội Việt Nam. Bên cạnh đó, những thách thức về việc làm trong khu vực kinh tế phi chính thức, tác động của biến đổi khí hậu và giới hạn trong việc tiếp cận hệ thống an sinh xã hội đã ảnh hưởng đến cuộc sống của một tỷ lệ lớn dân số, phần lớn là phụ nữ và người nghèo.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính - Ngân sách, Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Minh Tân, Luật Ngân sách nhà nước (NSNN) 2015 lần đầu tiên quy định ngân sách có yếu tố giới, đã nhấn mạnh đến vấn đề khi Nhà nước ưu tiên bố trí nguồn lực ngân sách cho các mục tiêu phát triển như quốc phòng, an ninh, đối ngoại thì cũng phải ưu tiên chú ý bố trí ngân sách cho mục tiêu về bình đẳng giới. Không chỉ trong Luật NSNN 2015, mà trong Luật Hỗ trợ DNNVV cũng có quy định hỗ trợ DN do phụ nữ làm chủ. Luật Bầu cử cũng ưu tiên ứng cử viên là phụ nữ tham gia các hoạt động chính trị. Bên cạnh đó là các chương trình quốc gia về bình đẳng giới và các chương trình mục tiêu quốc gia...

 Bà Phạm Thu Hiền, chuyên gia tư vấn của UN Women lưu ý: Ngân sách có trách nhiệm giới đơn giản là để nam giới và nữ giới được hưởng công bằng từ ngân sách công nhưng không phải là cào bằng ngân sách chia đều 50 - 50, không phải là các khoản chi tiêu giống hệt nhau giữa nam và nữ như kiểu đều có cùng số mét vải để may quần áo... Do đó, để bảo đảm bình đẳng giới thực chất và phát triển bền vững, Việt Nam cần đẩy mạnh thực hiện các sáng kiến ngân sách có trách nhiệm giới trong các lĩnh vực ưu tiên của Chính phủ, bao gồm chính sách tài chính liên quan đến lập ngân sách, chính sách chi tiêu và chính sách thu của NSNN.

Cần hướng dẫn cụ thể

Bàn về vấn đề này, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính - Ngân sách, Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Minh Tân cho rằng, hạn chế hiện nay là nguồn lực phân bổ cho công tác bình đẳng giới. Trong đó phải kể đến chưa có dòng ngân sách riêng cho hoạt động bình đẳng giới, hầu hết đều lồng ghép trong các khoản chi như: Quản lý hành chính, giáo dục, y tế, chi an sinh xã hội… Kinh phí phân bổ từ ngân sách trung ương là không nhiều, song lại chủ yếu cho tuyên truyền, giáo dục pháp luật nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, chưa bố trí đủ kinh phí theo yêu cầu của Chương trình quốc gia về bình đẳng giới. Cùng với đó, việc huy động nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước còn hạn chế.

Dẫn Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Về các vấn đề xã hội thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về việc thực hiện các mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới năm 2017, ông Nguyễn Minh Tân cho biết, năm 2016, Chính phủ bố trí hơn 9 tỷ đồng cho dự án “Hỗ trợ thực hiện các mục tiêu về bình đẳng giới”. Năm 2017 kinh phí bố trí cho dự án này là hơn 19 tỷ đồng, nhưng phân bổ chậm trễ gây khó khăn cho việc triển khai ở các cấp trên toàn quốc. Việc quản lý và sử dụng kinh phí hoạt động bình đẳng giới ở mỗi địa phương  vận dụng và phân bổ ngân sách khác nhau, thậm chí không phân bổ ngân sách theo thông tư số 191/2009/TT-BCT nhưng việc thực hiện chưa nghiêm.

Theo đại diện của Trung tâm Hỗ trợ Giáo dục và nâng cao năng lực cho phụ nữ Ngô Thị Bích Hà, ngân sách có trách nhiệm giới không phải là chi cho giới bao nhiêu mà là để nữ giới và nam giới được hưởng lợi công bằng từ tài chính công, bảo đảm ngân sách đáp ứng nhu cầu của nam và nữ như nhau, được tiêu theo cách thức nhạy cảm giới. Lập ngân sách có trách nhiệm giới nhằm thay đổi cơ cấu phân bổ ngân sách và chính sách để nguồn lực xã hội được sử dụng theo hướng thúc đẩy bình đẳng giới. Và cũng có nghĩa là xem xét tác động kinh tế và xã hội của ngân sách đối với phụ nữ và nam giới để điều chỉnh việc phân bổ phù hợp, có trách nhiệm giới vừa tăng cường hiệu quả chi tiêu ngân sách, vừa giảm chi tiêu công bất hợp lý…

Trưởng Văn phòng UN Women Việt Nam, bà Elisa Fernandez cho rằng, Luật NSNN năm 2015 một lần nữa khẳng định cam kết của Việt Nam về bình đẳng giới bằng việc thông qua các nguyên tắc bình đẳng giới trong việc lập chi tiêu NSNN. Nhưng Việt Nam vẫn cần có những hướng dẫn cụ thể để thực hiện những nguyên tắc này như nâng cao nhận thức, xây dựng cơ chế làm việc giữa cơ quan tài chính, kế hoạch và các bên liên quan. “Ngân sách thể hiện tầm quan trọng và sự ưu tiên của chính sách. Chính phủ cam kết ưu tiên mà không bố trí ngân sách thì cam kết đó không thành hiện thực”, theo bà Elisa. Khẳng định Việt Nam đã có nhiều tiến bộ trong bình đẳng giới nhưng những nỗ lực để đạt được bình đẳng giới còn nhiều việc phải làm và khó khăn đầu tiên là thiếu ngân sách.

Ngay trên diễn dàn QH Kỳ họp thứ Tư vừa qua, nhiều ĐBQH đã nhấn mạnh, Việt Nam đã xác định bình đẳng giới là mục tiêu quốc gia, bởi đó là một trong những tiêu chí quan trọng đánh giá sự tiến bộ và phát triển toàn diện của xã hội. Tuy nhiên chưa có dòng ngân sách riêng cho hoạt động bình đẳng giới, nguồn lực thực hiện các mục tiêu bình đẳng giới được lồng ghép trong nhiều chương trình và dự án nên phân tán và manh mún. Các chính sách chưa đồng bộ. Vì vậy cần tập trung khắc phục các hạn chế về nguồn lực để thực hiện mục tiêu bình đẳng giới và cần có những hướng dẫn cụ thể để thực hiện những nguyên tắc này như nâng cao nhận thức, xây dựng cơ chế làm việc giữa cơ quan tài chính, kế hoạch và các bên liên quan.