Theo Bộ LĐ-TB&XH, mặc dù Dự thảo Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Quản lý thuế (sửa đổi) của Bộ Tài chính với Chính phủ đề xuất một vấn đề lớn và mới là cơ quan thuế thu các khoản BHXH bắt buộc nhưng vấn đề này lại không được đánh giá trong báo cáo tổng kết thi hành Luật Quản lý thuế cũng như báo cáo kinh nghiệm quốc tế về một số vấn đề liên quan đến quản lý thuế. Trong khi đó, từ năm 2009 đến nay, Bộ Tài chính đã tổ chức nghiên cứu tình hình thực tiễn trong nước và kinh nghiệm quốc tế về vấn đề này nhưng cơ quan chủ trì soạn thảo không bổ sung kết quả nghiên cứu vào các báo cáo trên.

Tại Điều 6 Nghị định số 34/2016/NĐ-CP ngày 14/5/2016 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì những dự kiến chính sách mới phải được đánh giá tác động về kinh tế, xã hội, giới, thủ tục hành chính và tác động đối với hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, tại Dự thảo báo cáo đánh giá tác động gửi kèm trong hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Quản lý thuế (sửa đổi) lại đánh giá tác động rất sơ sài, chưa đầy đủ hết các nội dung theo yêu cầu của Nghị định số 34/2016/NĐ-CP. Vì vậy, để đảm bảo tính khả thi trên thực tế, đảm bảo tạo môi trường kinh doanh lành mạnh cho doanh nghiệp và đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật sau khi Luật Quản lý thuế (sửa đổi) được ban hành thì cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung, hoàn thiện báo cáo đánh giá tác động theo yêu cầu của quy định pháp luật.

Về phạm vi điều chỉnh của Luật Quản lý thuế cho thấy, theo quy định tại Điều 1 Luật Quản lý thuế năm 2006 thì Luật này quy định việc quản lý các loại thuế, các khoản thu khác thuộc ngân sách nhà nước do cơ quan quản lý thuế quản lý thu theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, Khoản 4 Điều 3 Luật BHXH quy định quỹ BHXH là quỹ tài chính độc lập với ngân sách nhà nước, được hình thành từ đóng góp của NLĐ, người SDLĐ và có sự hỗ trợ của nhà nước. Khoản 4 Điều 8 quy định BHXH Việt Nam tham gia, phối hợp với Bộ LĐ-TB&XH, Bộ Tài chính, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi là cấp tỉnh) thực hiện quản lý thu, chi, bảo toàn, phát triển và cân đối quỹ BHXH. Mặt khác, Khoản 3 Điều 13 cũng quy định cơ quan BHXH thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BH thất nghiệp và BHYT theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Như vậy, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật Quản lý thuế sang “các khoản thu khác ngoài ngân sách nhà nước” là một vấn đề lớn cần đánh giá tác động toàn diện để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật, tính khả thi, phù hợp với thực tiễn khi được triển khai thi hành và đặc biệt đảm bảo chính sách mới có giá trị gia tăng so với chính sách hiện hành, các mặt cần đánh giá như: Hệ thống pháp luật (số lượng và nội dung các văn bản quy phạm pháp luật về thuế và BHXH cần sửa đổi, bổ sung, thay thế); Thủ tục hành chính (số lượng các hồ sơ, thủ tục về thuế, BHXH… cần điều chỉnh); Tác động đến tổ chức bộ máy, nhân sự của ngành thuế và ngành BHXH, tác động đến NLĐ, DN… theo quy định quản lý thu mới.

Tuy nhiên, theo Tổ chức Lao động quốc tế, có nhiều quốc gia thực hiện kết hợp giữa quản lý thu thuế và quản lý thu BHXH. Song, tùy thuộc vào khung khổ pháp lý và mức độ phát triển của hệ thống hạ tầng quản lý mà mỗi quốc gia quyết định mức độ kết hợp, cụ thể chia thành 3 nhóm:

Nhóm thứ nhất, lựa chọn cách thức chia sẻ thông tin về đối tượng, tiền lương, thu nhập giữa cơ quan thuế và cơ quan thu BHXH để bảo đảm thu đúng, thu đủ và hạn chế việc chậm đóng, trốn đóng. Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới lựa chọn theo cách thức này. Tại một nửa số tỉnh của Trung Quốc đã thực hiện kết hợp theo cách thức này, một nửa số tỉnh còn lại vẫn do cơ quan BHXH thu.

Nhóm thứ hai, lựa chọn cách thức quản lý thu riêng nhưng dùng chung một bộ thủ tục, hồ sơ để thuận tiện cho NLĐ, người SDLĐ trong kê khai, đối chiếu cũng như cho các cơ quan quản lý trong việc theo dõi, hạn chế việc chậm đóng, trốn đóng. Hiện nay một số quốc gia tại châu Mỹ- La Tinh như Argentina, Uruguay đang thực hiện theo cách thức này.

Nhóm thứ ba, lựa chọn cách thức cơ quan thuế đứng ra thu các khoản BHXH. Cách thức này có ít quốc gia lựa chọn nhất, thông thường chỉ có ở các quốc gia có dân số ít và hạ tầng (CNTT) quản lý hiện đại như Hà Lan, Macedonia thực hiện theo cách thức này.

Theo Bộ LĐTB&XH, đối chiếu với bối cảnh khung khổ pháp lý và hạ tầng quản lý của Việt Nam hiện nay thì nên lựa chọn theo nhóm thứ nhất là phù hợp./.