Quang cảnh cuộc họp.

Phát biểu khai mạc, PGS.TS. Phạm Lê Tuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, cách đây 40 năm, vào tháng 09/1978, tại Hội nghị quốc tế về chăm sóc sức khỏe ban đầu (CSSKBĐ) tại Alma – Ata, các quốc gia đã cùng ký Tuyên bố Alma Ata về bảo vệ và tăng cường sức khỏe người dân, trong đó chỉ rõ CSSKBĐ là nền tảng và là cấu phần quan trọng nhất của hệ thống y tế, và là chiến lược quan trọng để đạt được sức khỏe cho mọi người dân. Trong những năm qua, các ưu tiên và chiến lược y tế đã có nhiều thay đổi, tuy nhiên CSSKBĐ vẫn giữ vai trò quan trọng trong hệ thống y tế của mọi quốc gia. Bởi vậy, sau 40 năm, cộng đồng quốc tế tiếp tục cùng cam kết tăng cường CSSKBĐ hướng đến bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân và hoàn thành các Mục tiêu phát triển bền vững 2030, dự kiến bản Tuyên bố chung mới sẽ được ký sẽ được ký tại Hội nghị quốc tế kỷ niệm 40 năm Tuyên bố Alma-Ata tại Astana, Kazakhstan vào tháng 10 tới.

Tại Việt Nam, CSSKBĐ đã, đang và sẽ là ưu tiên của cả hệ thống chính trị nói chung và Ngành Y tế nói riêng. Nghị quyết 20-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng vừa ban hành vào tháng 10/2017,  đã xác định “y tế dự phòng giữ vai trò then chốt, đổi mới y tế cơ sở và CSSKBĐ là nền tảng, nhằm đạt được bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân trong tình hình mới”. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định 2348/QĐ-BYT ngày 05/12/2016 phê duyệt Đề án xây dựng và phát triển mạng lưới y tế cơ sở trong tình hình mới có mục tiêu đổi mới tổ chức, cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính, phát triển nguồn nhân lực để nâng cao năng lực cung ứng và chất lượng của dịch vụ CSSKBĐ theo hướng toàn diện, liên tục và lồng ghép bảo đảm công bằng, hiệu quả trong việc chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Thứ trưởng Phạm Lê Tuấn phát biểu tại cuộc họp.

Thứ trưởng Phạm Lê Tuấn cho biết, mạng lưới hơn 11.000 trạm y tế và hơn 600 trung tâm y tế huyện trên khắp cả nước cung cấp các dịch vụ CSSKBĐ, đã phần nào đáp ứng được nhu cầu của người dân. Tuy nhiên, như nhiều quốc gia khác, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong cung cấp dịch vụ CSSKBĐ có chất lượng và hiệu quả. Đó là khó khăn trong việc huy động nguồn lực đầu tư cho CSSKBĐ ở tuyến cơ sở; hạn chế trong năng lực và chất lượng cung ứng dịch vụ CSSKBĐ trong bối cảnh gia tăng các bệnh không lây nhiễm và già hóa dân số; những vướng mắc và khó khăn trong lộ trình thực hiện gói dịch vụ y tế (DVYT) tại tuyến cơ sở và phương thức thanh toán, chi trả cho CSSKBĐ.

Do đó, một cơ chế tài chính hướng đến hệ thống tài chính bền vững, công bằng và hiệu quả, để bảo đảm mọi người dân được tiếp cận và sử dụng DVYT chất lượng và không phải chịu gánh nặng về tài chính là mục tiêu bao quát mà Việt Nam đang hướng đến. Việc xây dựng và đổi mới cơ chế tài chính cho CSSKBĐ, hướng đến bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân sẽ phải tiếp tục xem xét tổng thể đến việc tăng cường huy động hợp lý các nguồn từ BHYT, ngân sách trung ương, ngân sách địa phương, ODA hoặc nguồn vốn tư nhân...

TS. Kidong Park, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam khẳng định, bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân là bảo đảm mọi người dân được tiếp cận dịch vụ y tế có chất lượng, và không phải chịu gánh nặng về tài chính. Chăm sóc sức khỏe toàn dân bao gồm toàn bộ các dịch vụ y tế cần thiết từ phòng bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng và nâng cao sức khỏe. Theo  tài liệu quốc gia về phát triển bền vững và chăm sóc sức khỏe toàn dân được đưa ra vào Ngày Sức khỏe Thế giới, tại Việt Nam có khoảng 19% gia đình dành hơn 10% thu nhập cho các DVYT.

Đại diện WHO cũng khuyến nghị Việt Nam 3 nội dung cải cách CSSKBĐ nhằm đạt 3 mục tiêu, đó là: Tiếp cận, chất lượng, chi phí/hiệu suất- hướng tới bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân. Theo đó, Việt Nam nên tăng phân bổ quỹ BHYT cho các cơ sở CSSKBĐ đạt 30% tổng quỹ BHYT. Cụ thể, tăng số chi từ quỹ BHYT cho y tế tuyến xã hiện đang ở mức 4% lên 20% (bao gồm cả phòng khám bác sĩ gia đình); BV huyện từ 26% lên 30% (trong đó 10% cho CSSKBĐ). Ngược lại, quỹ BHYT nên giảm chi cho BV tuyến tỉnh, tuyến trung ương, cụ thể: BV tuyến tỉnh từ 47% giảm xuống 35%, BV tuyến trung ương từ 23% xuống 15%. Chi phí của những đơn vị này cần thực sự tập trung cho các dịch vụ tuyến 2 và 3; đồng thời thiết lập hệ thống giám định y khoa và chi trả BHYT tập trung vào chất lượng và trách nhiệm giải trình.

TS. Kidong Park, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam phát biểu tại cuộc họp.

Đồng thời, Bộ Y tế cũng cần xem xét nâng cao chất lượng dịch vụ thông qua gói dịch vụ, mô hình chăm sóc và nhân lực. Cân nhắc sự tăng trưởng của y tế tư nhân và tận dụng hệ thống này trong cung ứng các dịch vụ CSSKBĐ có chất lượng bằng một loạt các chính sách khuyến khích như: Đưa các nhà cung cấp tư nhân/không chính thức vào trong mạng lưới CSSKBĐ của hệ thống y tế huyện; thực hiện đăng ký, cấp chứng chỉ và yêu cầu họ thực hiện hệ thống y tế điện tử để chuẩn hóa chất lượng và quản lý; đưa họ vào diện thanh toán BHYT (yếu tố khuyến khích) nếu họ tuân thủ và tham gia các yêu cầu trên…

Chia sẻ quan điểm dưới góc nhìn của cơ quan lập pháp, TS. Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội nhấn mạnh, mục tiêu bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân chỉ đạt được với 2 điều kiện: BHYT toàn dân và tăng cường chất lượng, tính sẵn có của các dịch vụ CSSKBĐ. Theo TS. Bùi Sỹ Lợi, những năm qua, chi từ NSNN cho y tế tăng lên qua từng năm, nhưng chi n làm sao cho hiệu quả là vấn đề Bộ Y tế cần suy nghĩ. Đầu tư cho cơ sở hạ tầng, kỹ thuật phải đồng bộ với nhân lực thực hiện mới tạo được niềm tin cho người dân về y tế cơ sở. Bộ Y tế cũng cần xem xét, quy hoạch lại hệ thống trạm y tế xã. Ở vùng sâu, xa, khó khăn thì các trạm y tế xã vô cùng quan trọng để người dân tiếp cận DVYT. Đồng thời khẳng định, một trong những điều kiện để đảm bảo nguồn quỹ BHYT được chi hiệu quả, có nguồn để tăng chi cho CSSKBĐ là bên cạnh tiết kiệm chi tiêu, dứt khoát phải duy trì cơ chế đồng chi trả...

Đề cập thêm những thách thức sử dụng nguồn BHYT cho CSSKBĐ tại Việt Nam, TS.Momoe Takeuchi- Trưởng Nhóm Phát triển Hệ thống y tế (thuộc WHO) đánh giá Việt Nam đang tăng bao phủ BHYT, nhưng không có hệ thống gác cổng. Đồng thời, thiếu nền tảng y tế điện tử/e-health để kết nối với hệ thống tài chính và chi trả BHYT cho KCB cá nhân.

Các chuyên gia WB cũng khuyến cáo: Đầu tư vào CSSKBĐ đóng vai trò thiết yếu. Tại Việt Nam, đầu tư công vào CSSKBĐ hiện đang thấp hơn mức cần thiết để hoàn thành các mục tiêu y tế. Vì vậy, để tăng đầu tư công vào lĩnh vực này, đòi hỏi cam kết từ nhiều ban ngành, ở cả cấp Trung ương và tỉnh. Ngành Y tế phải đảm bảo số tiền đầu tư phải được chi tiêu một cách hiệu quả và công bằng. Việt Nam cần tập trung phân bổ nguồn lực đúng việc, đúng nơi, đúng cách, đúng đối tượng để tối đa hóa lợi ích đầu tư công cho y tế.