Về công tác triển khai thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính và các văn bản quy định chi tiết thi hành luật

Trong năm 2023, BHXH Việt Nam tiếp tục triển khai và tổ chức thực hiện các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính, Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 quy định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế; Nghị định số 118/2021/NĐ-CP ngày 23/12/2021 quy định một số điều và biện pháp thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính; Nghị định số 12/2022/NĐ-CP ngày 17/01/2022 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; Nghị định số 19/2020/NĐ-CP ngày 12/02/2020 của Chính phủ kiểm tra, xử lý kỷ luật trong thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; Thông tư số 14/2021/TT-BTP ngày 30/12/2021 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định chi tiết thi hành một số điều của Nghị định số 19/2020/NĐ-CP. Đồng thời, ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, tháo gỡ vướng mắc giúp BHXH địa phương tổ chức thực hiện có hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính nhằm nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra.

Về công tác phổ biến pháp luật, hướng dẫn, tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ về pháp luật xử lý vi phạm hành chính

Năm 2023, nhằm kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, khắc phục những nội dung còn tồn tại, hạn chế; đảm bảo thực hiện thống nhất các quy định, hướng dẫn trong công tác xử lý vi phạm hành chính, BHXH Việt Nam đã tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ về pháp luật xử lý vi phạm hành chính; tại các địa phương, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật đặc biệt là những quy định của pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN và về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN bằng nhiều hình thức như hướng dẫn trực tiếp trong các cuộc thanh tra, kiểm tra; tuyên truyền trên cổng thông tin điện tử của BHXH tỉnh, thành phố…

Ảnh minh họa

Về công tác kiểm tra việc thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN

Trong khoảng thời gian từ ngày 15/12/2022 đến ngày 14/12/2023, toàn ngành BHXH Việt Nam đã ban hành hoặc kiến nghị người có thẩm quyền ban hành 1.765 quyết định xử phạt vi phạm hành chính (tăng 1.325 quyết định so với cùng kỳ năm 2022). Trong đó, số quyết định xử phạt vi phạm hành chính do cơ quan BHXH ban hành là 1.513 quyết định, số quyết định do cơ quan BHXH kiến nghị người có thẩm quyền ban hành là 252 quyết định. Tổng số đối tượng bị xử phạt vi phạm hành chính là 1.763 đối tượng; số tiền xử phạt vi phạm hành chính phải thi hành là 67.737.972.765 đồng; số tiền xử phạt vi phạm hành chính đã thi hành là 18.668.973.745 đồng. Số quyết định xử phạt vi phạm hành chính đã thi hành xong 836 quyết định (bằng 47,36% tổng số quyết định xử phạt phải thi hành).

Bên cạnh việc ban hành Kế hoạch kiểm tra, thanh tra chuyên ngành và thanh tra, kiểm tra liên ngành năm 2023, BHXH Việt Nam còn ban hành Kế hoạch kiểm tra công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính năm 2023, thực hiện kiểm tra công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính đối với 1 số BHXH tỉnh, thành phố. Qua kiểm tra cho thấy, về cơ bản, việc triển khai thực hiện công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính của BHXH các tỉnh, thành phố năm 2022 đã đạt những kết quả nhất định, đã thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm hành chính để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động và của Ngành.

Những khó khăn, vướng mắc trong thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính về BHXH, BHYT, BHTN

Thứ nhất, một số quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực BHXH, BHTN, BHYT chưa cụ thể dẫn đến còn có cách hiểu khác nhau, cần cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn để thực hiện thống nhất như quy định về xác định mức tiền phạt khi đơn vị khắc phục hết tiền chậm đóng trước thời điểm lập Biên bản vi phạm hành chính: khoản 5 Điều 39 Nghị định số 12/2022/NĐ-CP quy định: “Phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng BHXH bắt buộc, BHTN tại thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính nhưng tối đa không quá 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động...”; do đó, khi các đơn vị bị thanh tra khắc phục 100% số tiền chậm đóng trước khi thanh tra trực tiếp tại đơn vị, việc xác định số tiền phạt còn bất cập. Mặt khác, chưa có quy định rõ về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm về bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.

Thứ hai, theo quy định, tiền lương tháng đóng BHXH là mức lương, phụ cấp lương và các khoản thu nhập bổ sung khác. Tuy nhiên, hiện nay không có quy định mức trần đối với các khoản chế độ hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ... dẫn đến đơn vị sử dụng lao động cố tình chia nhỏ quỹ lương, đẩy thu nhập vào các khoản nêu trên để trốn đóng, ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi người lao động. Khi phát hiện, cơ quan BHXH không có đủ căn cứ pháp lý và thực tiễn chứng minh hành vi vi phạm để xử phạt vi phạm hành chính và kiến nghị khởi tố do sự thiếu đồng bộ tại các văn bản quy phạm pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT về mức đóng, mức lương, phụ cấp lương, các khoản thưởng.

Thứ ba, Điều 39 Nghị định số 12/2022/NĐ-CP quy định: “đóng BHXH, BHTN không đúng mức quy định mà không phải là trốn đóng” và “trốn đóng BHXH bắt buộc, BHTN nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự”. Tuy nhiên, thực tế cơ quan có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính chỉ có thể xác định là đóng không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH, BHTN, BHYT và đóng không đúng mức đóng BHXH, BHTN, BHYT quy định … mà không đủ khả năng để xác định được các hành vi đó là trốn đóng hay không phải trốn đóng dẫn đến ít trường hợp xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn đóng (do không chứng minh được người có nghĩa vụ đóng BHXH, BHTN, BHYT có hành vi gian dối và bằng thủ đoạn khác).

Những khó khăn, vướng mắc nêu trên xuất phát từ việc chấp hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính của một số đơn vị còn chưa nghiêm túc do nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật còn thấp, cố tình chây ỳ, không chấp hành hoặc chấp hành không đầy đủ các Quyết định xử phạt vi phạm hành chính về đóng BHXH, BHTN, BHYT; bên cạnh đó, một số quy định của pháp luật còn khó khăn trong tổ chức thực hiện.

Để công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính về BHXH, BHYT, BHTN trong thời gian tới đạt hiệu quả, cần thiết hướng dẫn cụ thể việc xử lý vi phạm hành chính đối với các đơn vị có hành vi trốn đóng và chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT nhưng đã khắc phục toàn bộ số tiền chậm đóng trước thời điểm thanh tra chuyên ngành trực tiếp; đồng thời sửa đổi các văn bản liên quan công tác xử lý VPHC đảm bảo thuận tiện trong tổ chức thực hiện.