Tại buổi làm việc, đoàn WB trình bày các phát hiện sơ bộ từ nghiên cứu chính sách về mở rộng độ bao phủ BHXH, đồng thời đề xuất chiến lược theo ngành và giải pháp cho nhóm lao động nền tảng số (gig workers), một lĩnh vực đang được Việt Nam quan tâm trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển nhanh của kinh tế nền tảng.

Theo báo cáo, tỷ lệ bao phủ BHXH của Việt Nam hiện đạt khoảng 34% lực lượng lao động. Để hướng tới mục tiêu 60% vào năm 2030, WB khuyến nghị Chính phủ cần tăng mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện lên 50%, qua đó giúp tỷ lệ tham gia có thể tăng gấp ba lần hiện nay. Giải pháp này phù hợp với thông lệ quốc tế, chi phí dự kiến chỉ chiếm khoảng 0,7-0,8% GDP.

Bên cạnh chính sách hỗ trợ, WB nhấn mạnh tầm quan trọng của hiệu quả tổ chức thực hiện. Qua quá trình đánh giá, nhóm chuyên gia khuyến nghị BHXH Việt Nam cần đổi mới công tác truyền thông, ứng dụng công nghệ thông tin và cung cấp công cụ trực tuyến ước tính quyền lợi giúp người dân dễ dàng tiếp cận và tính toán lợi ích khi tham gia BHXH tự nguyện.

Phó Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu chủ trì buổi làm việc

Các sản phẩm truyền thông do WB và BHXH Việt Nam phối hợp thực hiện, như tờ gấp ước tính mức hưởng, video giới thiệu lợi ích BHXH tự nguyện và công cụ trực tuyến tính quyền lợi, đã được hoàn thiện và sẽ được tích hợp trên Cổng thông tin điện tử BHXH Việt Nam. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong chuyển đổi số công tác truyền thông của Ngành.

WB cũng chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong mở rộng bao phủ BHXH đối với khu vực phi chính thức, nơi tập trung phần lớn lực lượng lao động chưa tham gia. Theo bản trình bày “Informal Coverage Vietnam”, các nhóm khả thi nhất để mở rộng gồm lao động trong doanh nghiệp nhỏ và vừa, lao động hợp đồng thời vụ, và lao động nền tảng số. Đây là các nhóm có khả năng thiết lập quan hệ lao động rõ ràng và dễ quản lý đóng - hưởng.

Các chuyên gia nhấn mạnh, nhiều quốc gia đã thành công khi tích hợp nghĩa vụ BHXH với các cơ chế thuế và bảo hiểm khác. WB đề xuất Việt Nam nghiên cứu mô hình “Monotax”, một cơ chế hợp nhất nghĩa vụ BHXH, BHYT và thuế, đang được áp dụng hiệu quả tại Uruguay, Brazil, Mexico. Mô hình này giúp đơn giản hóa thủ tục, tăng tính tuân thủ và khuyến khích doanh nghiệp siêu nhỏ tham gia.

Các chuyên gia thuộc Đoàn công tác Ngân hàng Thế giới 

Một đề xuất nổi bật khác là liên kết giữa BHYT và BHXH, cho phép người dân tự động đăng ký tham gia BHXH khi nộp phí BHYT hằng năm. Khi kết hợp cùng chính sách trợ cấp, cơ chế này có thể giúp gia tăng nhanh diện bao phủ, nhất là ở nhóm lao động nông thôn và phi chính thức, nơi người dân đã quen thuộc với BHYT nhưng chưa tham gia BHXH.

Ngoài ra, WB giới thiệu mô hình “bảo hiểm kết hợp linh hoạt” cung cấp quyền lợi ngắn hạn như ốm đau, thai sản, thất nghiệp cùng với quyền lợi dài hạn về hưu trí. Các chính sách linh hoạt về mức đóng, thời gian đóng hoặc cho phép “đóng bù” giúp người lao động phi chính thức dễ dàng tham gia hơn, tránh rút bảo hiểm sớm và đảm bảo tính bền vững cho quỹ.

Về công tác dự báo tài chính quỹ, BHXH Việt Nam và WB tiếp tục sử dụng mô hình PROST, công cụ mô phỏng cân đối quỹ do WB phát triển. Theo kết quả dự báo mới nhất, việc mở rộng bao phủ theo Luật BHXH 2024 có thể kéo dài thời điểm thâm hụt quỹ hưu trí thêm 15-20 năm, với phần kết dư quỹ đạt đỉnh tương đương 30% GDP trong 15 năm tới. Đây là tín hiệu tích cực cho tính bền vững tài chính của hệ thống.

Bên cạnh đó, đoàn WB cũng đưa ra phân tích sơ bộ về tác động của chính sách tinh giản biên chế khu vực công theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP, ước tính khoảng 260.000 người nghỉ hưu sớm, làm giảm nhẹ thặng dư quỹ (khoảng 0,1% GDP mỗi năm). Tuy nhiên, tổng thể quỹ BHXH vẫn đảm bảo ổn định và duy trì được dự trữ tích lũy trong dài hạn.

Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Giám đốc Trần Đình Liệu gửi lời chào mừng Đoàn công tác của Ngân hàng Thế giới đến thăm và làm việc với BHXH Việt Nam. Đồng thời nhấn mạnh, trong những năm qua, sự hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn chính sách và chia sẻ kinh nghiệm quốc tế của WB đã góp phần quan trọng giúp BHXH Việt Nam nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách an sinh xã hội.

Toàn cảnh buổi làm việc

Theo Phó Giám đốc Trần Đình Liệu, mở rộng diện bao phủ BHXH là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Ngành trong giai đoạn hiện nay, nhằm hiện thực hóa mục tiêu an sinh toàn dân theo Nghị quyết số 28-NQ/TW. “BHXH Việt Nam luôn đánh giá cao các nghiên cứu, khuyến nghị của WB về cải cách chính sách, đặc biệt là các giải pháp hỗ trợ người lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH”, Phó Giám đốc Trần Đình Liệu nhấn mạnh.

Phó Giám đốc Trần Đình Liệu khẳng định, BHXH Việt Nam đang tích cực phối hợp với WB để triển khai các công cụ truyền thông, ứng dụng công nghệ số và nâng cao năng lực dự báo tài chính quỹ BHXH. Những kết quả này không chỉ giúp ngành BHXH vận hành hiệu quả, minh bạch hơn mà còn tạo điều kiện để người dân tiếp cận thông tin, hiểu rõ quyền lợi và chủ động tham gia vào hệ thống an sinh xã hội.

Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu bày tỏ mong muốn WB tiếp tục đồng hành, hỗ trợ BHXH Việt Nam trong quá trình đổi mới và hoàn thiện chính sách an sinh xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển đổi số và mở rộng bao phủ BHXH. Sự hợp tác giữa hai bên sẽ là nền tảng quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý, phục vụ người dân tốt hơn và hướng tới hệ thống an sinh bền vững, toàn diện.

Tại buổi làm việc, hai bên thống nhất sẽ mở rộng hợp tác nghiên cứu về BHXH bắt buộc cho chủ hộ kinh doanh cá thể, lao động công nghệ, lao động ngành xây dựng và vận tải, những nhóm được coi là trọng điểm trong chiến lược bao phủ. WB cũng sẽ hỗ trợ BHXH Việt Nam tìm hiểu mô hình thanh toán không dùng tiền mặt nhằm tạo thuận lợi cho người dân nông thôn./.