Mở rộng quyền lợi, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế

Theo Khoản 16, Điều 1, Luật BHYT năm 2024 sửa đổi, bổ sung Điều 21 về phạm vi được hưởng của người tham gia BHYT, quy định rõ việc khám, chữa bệnh từ xa; hỗ trợ khám, chữa bệnh từ xa; y học gia đình; khám tại nhà; phục hồi chức năng… được Quỹ BHYT thanh toán, với các mức, tỷ lệ và điều kiện cụ thể do Chính phủ và Bộ Y tế quy định chi tiết. Đây là lần đầu tiên khám, chữa bệnh từ xa được quy định rõ ràng trong Luật và gắn trực tiếp với cơ chế chi trả của BHYT.

Quy định mới BHYT chi trả khám, chữa bệnh từ xa đã tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia. (Ảnh minh họa).

Chính sách mới mở ra kỳ vọng giảm chi phí đi lại, rút ngắn thời gian chờ đợi, nhất là đối với người mắc bệnh mạn tính cần tái khám định kỳ; người cao tuổi, người khuyết tật; người dân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Thay vì phải di chuyển hàng chục, thậm chí hàng trăm ki-lô-mét để gặp bác sĩ, nhiều trường hợp nay có thể được theo dõi, tư vấn, điều chỉnh điều trị ngay tại nhà thông qua nền tảng số, với sự bảo đảm về quyền lợi BHYT.

Chuyển đổi số được “kích hoạt” mạnh mẽ

Một trong những điểm then chốt để khám, chữa bệnh từ xa vận hành thông suốt là định danh và dữ liệu. Ngay khi chính sách có hiệu lực, cơ quan BHXH đã nhấn mạnh yêu cầu sử dụng thẻ BHYT điện tử, ứng dụng VssID, VNeID trong tiếp nhận, tra cứu thông tin người bệnh; đồng thời ban hành hướng dẫn xử lý trong trường hợp hệ thống lỗi kết nối, cho phép cơ sở y tế tiếp nhận người bệnh, sau đó phối hợp với cơ quan BHXH xác minh, giám định và thanh toán.

Thực tiễn cho thấy, chính sách mới đã tạo lực đẩy đáng kể cho chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế. Trước thời điểm từ ngày 01/7/2025, Sở Y tế TP Hồ Chí Minh đã yêu cầu các cơ sở khám, chữa bệnh nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, tăng cường liên thông dữ liệu dân cư, hoàn thiện mã định danh và thanh toán điện tử để đáp ứng quyền lợi mới của người tham gia BHYT. Tại nhiều địa phương, hoạt động khám, chữa bệnh từ xa phục vụ hội chẩn, hỗ trợ chuyên môn tuyến dưới, tuyến trên gia tăng rõ rệt. Quảng Ninh là một trong những địa phương ghi nhận nhiều lượt hội chẩn từ xa giữa các tuyến, góp phần nâng cao chất lượng điều trị ngay tại cơ sở.

Ở Cần Thơ, công tác khám, chữa bệnh và chi trả BHYT trong bối cảnh triển khai Luật BHYT năm 2024 được đánh giá tích cực, quyền lợi người tham gia được bảo đảm kịp thời. Một số bệnh viện đã công khai quy trình đặt lịch, đăng ký khám, trong đó tích hợp lựa chọn đối tượng BHYT trên hệ thống hẹn khám từ xa, cho thấy sự chủ động “nhập cuộc” từ phía cơ sở y tế.

Lợi ích rõ nét, nhưng còn những “nút thắt” cần tháo gỡ

Giảm chi phí và thời gian cho mỗi lần đi khám là lợi ích được người dân nhắc đến nhiều nhất. Đối với bệnh mạn tính, việc tái khám từ xa để theo dõi chỉ số, điều chỉnh thuốc, tư vấn phục hồi chức năng hay quản lý yếu tố nguy cơ giúp người bệnh duy trì điều trị liên tục, hạn chế biến chứng. Chính sách mới cũng tạo điều kiện để y tế cơ sở phát huy vai trò “gác cổng”, tăng cường chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Tuy nhiên, giai đoạn đầu triển khai cũng bộc lộ không ít vấn đề cần được chuẩn hóa sớm. Trước hết là ranh giới giữa “khám từ xa” và “tư vấn sức khỏe” đã được triển khai nhiều năm, chủ yếu phục vụ hội chẩn chuyên môn, nhưng khi gắn với BHYT chi trả, yêu cầu đặt ra cụ thể hơn: thế nào là một lượt khám, điều trị từ xa đủ điều kiện thanh toán; hồ sơ cần những thành phần gì; dữ liệu lâm sàng tối thiểu ra sao. Nếu không có bộ tiêu chí thống nhất, rất khó triển khai diện rộng và kiểm soát chất lượng.

Thứ hai là bài toán dữ liệu và kết nối hệ thống. Việc cơ quan BHXH phải hướng dẫn chi tiết xử lý lỗi tra cứu thẻ BHYT điện tử cho thấy hạ tầng số vẫn còn “độ trễ” so với nhu cầu thực tiễn. Trong bối cảnh khám, chữa bệnh từ xa phụ thuộc hoàn toàn vào xác thực và dữ liệu, bất kỳ trục trặc nào cũng ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm của người bệnh và tiến độ thanh toán.

Thứ ba là nguy cơ lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT. Khi dịch vụ y tế chuyển lên môi trường số, việc làm khống hồ sơ, chỉ định không phù hợp hoặc khó kiểm chứng tương tác khám bệnh thực tế là thách thức không thể xem nhẹ. Do đó, cùng với mở rộng quyền lợi, yêu cầu quản lý quỹ, giám sát thanh toán và kiểm soát chất lượng chuyên môn phải được đặt lên hàng đầu.

Chủ trương đúng đắn, cần triển khai đồng bộ để phát huy hiệu quả lâu dài

Từ những kết quả và vấn đề đặt ra ban đầu, có thể khẳng định việc khám, chữa bệnh từ xa được BHYT chi trả là quyết định đúng đắn, phù hợp mục tiêu lấy người dân làm trung tâm của chính sách y tế. Để chính sách này phát huy hiệu quả bền vững, theo các chuyên gia cần tập trung vào ba nhóm giải pháp trọng tâm.

Một là, chuẩn hóa dịch vụ: làm rõ khái niệm “khám từ xa” theo từng nhóm bệnh, mức độ can thiệp, yêu cầu dữ liệu tối thiểu và quy trình lưu vết phục vụ giám định, thanh toán. Hai là, chuẩn hóa và liên thông hệ thống dữ liệu: hoàn thiện định danh điện tử, đồng bộ danh mục dùng chung, giảm lỗi kết nối, tiến tới một chu trình số khép kín từ đặt lịch, khám, kê đơn, theo dõi đến thanh toán. Ba là, đo lường hiệu quả thực chất: không chỉ dừng ở số lượt triển khai, mà cần các chỉ số về giảm tái nhập viện, giảm biến chứng, tiết kiệm chi phí đi lại, mức độ hài lòng của người bệnh và năng suất của đội ngũ y, bác sĩ, đặc biệt tại y tế cơ sở và vùng khó tiếp cận.

Khi những “nút thắt” được tháo gỡ đồng bộ, khám, chữa bệnh từ xa không chỉ là giải pháp tình thế hay xu hướng công nghệ, mà sẽ trở thành một cấu phần quan trọng của hệ thống y tế hiện đại, góp phần bảo đảm tốt hơn quyền được chăm sóc sức khỏe của mọi người dân./.