Chiều 2/11, thảo luận tại Tổ về dự án Luật BHXH (sửa đổi), dẫn 2 quy định gồm:

- Điều 29, dự thảo Luật chỉ quy định cơ quan BHXH có nhiệm vụ: xác định và quản lý đối tượng tham gia BHXH bắt buộc; đôn đốc và hướng dẫn lập hồ sơ đăng ký tham gia BHXH bắt buộc; vận động người lao động tham gia BHXH tự nguyện.

- Khoản 5, Điều 128 dự thảo Luật quy định: cơ quan BHXH ở trung ương tham gia, phối hợp thực hiện quản lý về thu, chi, bảo toàn, phát triển và cân đối quỹ BHXH.

Đại biểu Quốc hội Lương Văn Hùng (Quảng Ngãi) cho rằng, vấn đề quan trọng cần tăng cường hiện nay là khắc phục và xử lý mạnh mẽ hành vi chậm, trốn đóng BHXH bắt buộc. Theo đó, cần quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan BHXH trong việc kiểm tra, thanh tra, xử lý hành chính đối với hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hải Anh (Đồng Tháp) cho biết, trong kỳ họp trước Đại biểu đã đề nghị trao thêm chức năng nhiệm vụ cho ngành BHXH, mà cụ thể là thanh tra chuyên ngành chi BHXH, BHYT. Song, Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) lần này không bổ sung chức năng này. Trong khi đó, thời gian qua, tình trạng lạm dụng trục lợi quỹ BHXH, quỹ BHYT vẫn đang diễn biến phức tạp; các hành vi trục lợi ngày càng tinh vi, đa dạng.

"Hiện nay, chúng ta giao chức năng thanh tra toàn diện cho Bộ LĐ-TB&XH, nhưng ở các địa phương, Thanh tra ngành LĐ-TB&XH với lực lượng mỏng, nhiều công việc phải làm, không bao quát hết được mọi lĩnh vực. Trong khi đó, BHXH có hệ thống đến tận cơ sở; do đó Chính phủ, Quốc hội nên cân nhắc bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành chi cho BHXH Việt Nam để giải quyết hết vướng mắc trong việc chi BHXH; giải quyết được những bất cập thời gian qua và góp phần làm trong sạch hơn hoạt động thu, chi BHXH, BHYT..."- Đại biểu Nguyễn Hải Anh kiến nghị.

Xử lý mạnh hành vi chậm, trốn đóng BHXH, bổ sung chức năng cho cơ quan BHXH và Công đoàn (Ảnh minh họa)

Dự thảo Luật cũng không quy định vai trò, quyền của Công đoàn trong việc khởi kiện người sử dụng lao động chậm, trốn đóng BHXH bắt buộc. Do đó, đề nghị bổ sung: Công đoàn có quyền khởi kiện người sử dụng lao động mà không cần điều kiện người lao động ủy quyền, vì Công đoàn là tổ chức đại diện đương nhiên cho người lao động theo quy định của Hiến pháp và Luật Công đoàn.

Liên quan đến Điều 36 và 37, dự thảo Luật quy định khá cụ thể về hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc và quy định xử lý vi phạm về chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, đại biểu Lương Văn Hùng đề nghị, nghiên cứu, xem xét vấn đề đối với người có nghĩa vụ đóng BHXH bắt buộc, nhưng không thể đóng đúng thời hạn quy định do trở ngại khách quan, hoặc sự kiện bất khả kháng như thiên tai, thảm họa, dịch bệnh, tai nạn bất ngờ… thì không xác định trường hợp này là trốn đóng BHXH bắt buộc.

Đồng thời, để bảo đảm quyền lợi của người lao động, đại biểu đề nghị bổ sung vào Điều 37 quy định trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, kịp thời mà gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn), ngay tại Kỳ họp thứ Sáu này, Chính phủ đã có Báo cáo số 406 gửi tới Quốc hội về tình trạng trốn đóng, chậm đóng BHXH. Việc trốn đóng, chậm đóng BHXH làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động.

“Nhiều người lao động chia sẻ rằng, con cái lớn rồi, nhưng vẫn chưa được hưởng chế độ thai sản, hay có người lao động mất rồi vẫn chưa được hưởng chế độ tử tuất vì liên quan đến việc trốn đóng, chậm đóng BHXH của các doanh nghiệp”. Nêu thực tế này, đại biểu Nguyễn Thị Thủy mong rằng, dự thảo Luật có các quy định tháo gỡ vấn đề này. Đây cũng là một những đạo luật trọng tâm nhằm xử lý hành vi trốn đóng, chậm đóng BHXH.

Cụ thể, khoản 5, Điều 37, dự thảo Luật quy định: người sử dụng lao động có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH thì cơ quan BHXH kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho rằng, không chỉ cơ quan BHXH có thể kiến nghị khởi tố, bởi trong Bộ luật Tố tụng hình sự có quy định: các cơ quan tổ chức trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, nếu thấy có dấu hiệu tội phạm, thì thực hiện quyền kiến nghị khởi tố. Nếu dự thảo Luật chỉ giao cho cơ quan BHXH là còn thiếu, trong khi thanh tra lao động cũng có quyền kiến nghị, thì quy định như dự thảo Luật lại đang thu hẹp so với Bộ luật Tố tụng hình sự.

Khoản 4, Điều 37, dự thảo Luật quy định, người sử dụng lao động có hành vi trốn đóng BHXH và đã bị cơ quan thẩm quyền áp dụng biện pháp xử phạt vi phạm hành chính (nếu vẫn không đóng), thì cơ quan BHXH có quyền khởi kiện. Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, trường hợp này là xử lý hình sự, chứ không phải là khởi kiện dân sự. Theo quy định Điều 216, Bộ luật Hình sự có quy định, người nào dùng thủ đoạn gian dối hoặc thủ đoạn khác trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên, đã bị xử phạt hành chính mà không đóng thì phải xử lý hình sự. Do vậy cần hết sức cân nhắc với các luật có liên quan.

Đại biểu Quốc hội Trần Thị Diệu Thúy (TP.Hồ Chí Minh) cũng thông tin trong quá trình hoạt động Công đoàn khởi kiện nhiều chủ doanh nghiệp về hành vi chậm, trốn đóng BHXH. Tuy nhiên, khởi kiện thì được nhưng thi hành án rất hạn chế vì chủ sử dụng lao động trốn, hoặc không còn khả năng đóng.

Đại biểu Quốc hội Trần Thị Diệu Thúy cũng nêu thực tế, nhiều cán bộ công đoàn được người sử dụng lao động trả lương nên khi có vấn đề, người lao động phải ủy quyền lên công đoàn huyện hoặc công đoàn khu chế xuất, đề nghị lên công đoàn cấp trên khởi kiện. Do đó, cần nghiên cứu quy định để công đoàn cấp trên được hưởng ủy quyền của người lao động để khởi kiện chủ sử dụng lao động vi phạm.