Từ năm 2024 đến hết tháng 4/2025, nhằm triển khai hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra (TTKT) trong bối cảnh có nhiều đổi mới về cơ chế hoạt động, BHXH Việt Nam đã ban hành các văn bản chỉ đạo và hướng dẫn tăng cường TTKT, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật phát hiện qua kiểm tra. Ngành đặc biệt chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác dữ liệu từ phần mềm nghiệp vụ để phân tích, phát hiện dấu hiệu vi phạm và lựa chọn đối tượng thanh tra có trọng điểm. BHXH Việt Nam cũng chỉ đạo BHXH các địa phương tổ chức hội nghị tuyên truyền, đối thoại với các đơn vị chậm đóng, kê khai thuế nhưng chưa tham gia hoặc tham gia chưa đầy đủ BHXH, BHTN, BHYT cho người lao động, đồng thời lồng ghép tuyên truyền chính sách pháp luật trong quá trình thanh tra trực tiếp.

Cơ quan BHXH cũng kiên quyết xử phạt hoặc kiến nghị xử phạt vi phạm hành chính, áp dụng cưỡng chế thi hành với các tổ chức, cá nhân không chấp hành đúng thời hạn. Trường hợp phát hiện vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, kịp thời lập hồ sơ kiến nghị khởi tố hoặc gửi tin báo tố giác tội phạm đến Cơ quan Công an để xem xét, xử lý. Thông qua hoạt động TTKT, BHXH Việt Nam đã gửi văn bản đến UBND một số tỉnh để kiến nghị tăng cường lãnh đạo thực hiện nghiêm pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

Hình minh họa (nguồn: Tapchibaohiemxahoi.gov.vn)

Trong năm 2024 và 4 tháng đầu năm 2025, toàn hệ thống BHXH Việt Nam đã tiến hành thanh tra, kiểm tra tại 22.928 đơn vị. Trong đó, kết quả thanh tra chuyên ngành và kiểm tra về đóng BHXH, BHTN, BHYT cho thấy: đã yêu cầu truy thu tiền đóng đối với 17.464 lao động thuộc diện phải tham gia nhưng chưa tham gia hoặc tham gia chưa đủ thời gian, với tổng số tiền 130,7 tỷ đồng; đồng thời truy thu đối với 38.957 lao động đóng thiếu mức quy định, với số tiền 127,3 tỷ đồng. Tổng số tiền các đơn vị chậm đóng trước khi có quyết định TTKT là 2.106,8 tỷ đồng và số tiền đã thu hồi trong quá trình thanh tra, kiểm tra là 1.099,8 tỷ đồng. Ngoài ra, cơ quan BHXH đã ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành 1.948 quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đóng BHXH, BHTN, BHYT, với tổng số tiền xử phạt phải nộp vào ngân sách nhà nước là 61,1 tỷ đồng.

Đối với công tác kiểm tra chi trả các chế độ BHXH, BHTN, đã yêu cầu thu hồi 11,2 tỷ đồng về quỹ BHXH do hưởng chế độ không đúng quy định và 981,03 triệu đồng về quỹ BHTN do chi trả sai trợ cấp thất nghiệp. Trong công tác kiểm tra quản lý, thanh quyết toán chi phí khám chữa bệnh BHYT, ngành BHXH đã yêu cầu thu hồi về quỹ BHYT số tiền 172,4 tỷ đồng do chi không đúng quy định.

Với sự chỉ đạo quyết liệt và thống nhất trong toàn hệ thống, BHXH Việt Nam đã đẩy mạnh đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra (TTKT), đặc biệt ứng dụng công nghệ thông tin để khai thác dữ liệu tập trung, liên thông. Nhờ đó, giúp rút ngắn thời gian làm việc trực tiếp tại đơn vị, nâng cao chất lượng TTKT và cho phép rà soát 100% hồ sơ, kể cả với doanh nghiệp có hàng nghìn lao động hay cơ sở y tế có hàng triệu lượt khám chữa bệnh BHYT.

Kết quả trong năm 2024 cho thấy hiệu quả tăng rõ rệt: số tiền truy đóng tăng 18,15%; số quyết định xử phạt vi phạm hành chính tăng 6,57%; số tiền chi phí khám chữa bệnh BHYT thu hồi về quỹ tăng 54,5% so với năm 2023. Công tác TTKT đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn hành vi chậm đóng, trốn đóng, chiếm dụng quỹ, xử lý nghiêm các vi phạm kéo dài, bảo vệ quyền lợi của người lao động và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.

Tỷ lệ chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT giảm đều qua các năm: từ 3,67% năm 2021 còn 2,59% năm 2024. Kết quả TTKT cũng là cơ sở thực tiễn quan trọng để BHXH Việt Nam đề xuất hoàn thiện chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT và thanh tra, đảm bảo tính khả thi và phù hợp thực tế, bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tham gia.