Nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN, ngày 1/8, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã trả lời phỏng vấn đông đảo các cơ quan báo chí về thành tựu của ASEAN trong 5 thập kỷ qua cũng như những định hướng lớn, nhân tố quyết định vận mệnh, tương lai của Cộng đồng ASEAN trong thời gian tới.

Đánh giá về thành tựu và thách thức của ASEAN trong nửa thế kỷ qua, Phó Thủ tướng cho rằng, trong 50 năm hình thành và phát triển, ASEAN đạt được nhiều thành công trên các lĩnh vực, trong đó nổi bật là:

Thứ nhất, ASEAN là tập hợp của các nước Đông Nam Á, đa dạng về văn hóa, có sự khác biệt nhau về thể chế chính trị nhưng đã cùng nhau tập hợp thành một tổ chức, đóng góp vào việc duy trì hòa bình, ổn định và đặc biệt là quan hệ thân thiện giữa các nước với nhau, tạo ra môi trường hòa bình, ổn định và thân hữu cho người dân trong Cộng đồng sinh sống.

Thứ hai, ASEAN, gồm các nền kinh tế nghèo và lạc hậu, đã trở thành Cộng đồng kinh tế phát triển năng động nhất trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương, thị trường rộng lớn 630 triệu dân với tổng sản phẩm quốc nội 3.000 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng đạt 4,7%/năm, mức tăng trưởng cao trong khu vực cũng như trên thế giới.

Đặc biệt, ASEAN tạo ra sức hấp dẫn đối với tất cả các nước có quan hệ kinh tế với ASEAN bởi ASEAN đã tạo dựng được liên kết kinh tế thông qua các hiệp định thương mại tự do.

Thứ ba, ASEAN đã tạo được vị thế hết sức quan trọng mà hiếm có một liên kết tiểu khu vực nào có được. Đó là sự gắn kết không chỉ trong nội bộ ASEAN thông qua các cơ chế mà ASEAN còn có những cơ chế để các nước lớn, các nước quan trọng trên thế giới cùng tham gia. Đây là những cơ chế liên quan đến chính trị, an ninh, quốc phòng, là đặc trưng riêng của ASEAN và là giá trị của ASEAN ở cả khu vực và trên thế giới.

Theo Phó Thủ tướng, cũng phải nhìn nhận rằng, trong năm thập kỷ qua, ASEAN cũng đối diện nhiều thách thức, mà một trong số đó là trình độ phát triển kinh tế của các nước thành viên ASEAN không đồng đều, còn có sự khác biệt lợi ích.

Bên cạnh đó, do vai trò địa chính trị quan trọng của ASEAN nên có sự cạnh tranh của các nước lớn đối với khu vực. Đó là chưa kể ASEAN cũng phải đối phó với các thách thức an ninh truyền thống, phi truyền thống.

Về tương lai của Cộng đồng ASEAN, Phó Thủ tướng cho rằng ASEAN đã xây dựng Tầm nhìn 2025, theo đó, ASEAN tiếp tục xây dựng Cộng đồng gắn kết về chính trị, liên kết về kinh tế, và chia sẻ trách nhiệm xã hội - nghĩa là lấy người dân làm trọng tâm chính sách, lấy luật pháp làm nền tảng trong hoạt động.

Một trong những lĩnh vực mà ASEAN cũng hết sức quan tâm trong thời gian tới là làm sao xây dựng Cộng đồng tự lực phát triển, đoàn kết và đóng vai trò trung tâm.

“Xây dựng sự đoàn kết trong ASEAN là hết sức quan trọng đối với sự sống còn của Cộng đồng ASEAN vì đó là mẫu số chung lớn nhất của các lợi ích của ASEAN. Duy trì được đoàn kết, từ đó duy trì được vai trò trung tâm của ASEAN”.

Theo Phó Thủ tướng, Cộng đồng ASEAN vẫn tiếp tục là một tổ chức liên chính phủ trong thời gian tới.

Đề cập đến những đóng góp của Việt Nam, Phó Thủ tướng khẳng định chúng ta đã có những đóng góp hết sức “tích cực và trách nhiệm” kể từ khi gia nhập ASEAN năm 1995, có thể tựu chung lại như sau:

Một là, đóng góp vào việc mở rộng ASEAN, đưa ASEAN từ 5 nước thành viên ban đầu trở thành Cộng đồng gồm 10 nước thành viên như hiện nay.

Hai là, đóng góp hết sức tích cực vào việc xây dựng Cộng đồng ASEAN thông qua các sáng kiến, các đề xuất như Chương trình hành động năm 2010; đóng góp vào việc xây dựng các mục tiêu và quan trọng là thực thi các mục tiêu để thành lập Cộng đồng.

Cho đến nay, Việt Nam là một trong những nước đi đầu trong việc thực hiện các mục tiêu của Cộng đồng với 95% các mục tiêu đã được thực hiện.

Ba là, trong vai trò điều phối quan hệ ASEAN với các đối tác của ASEAN như Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam đã đóng góp vào việc kết nối, mở rộng, làm sâu sắc hơn quan hệ, kể cả quan hệ chiến lược với các đối tác này.

Bốn là, Việt Nam đã đóng góp vào các sáng kiến như mở rộng thành viên của Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) bằng việc kết nạp Hoa Kỳ, Nga năm 2010 khi Việt Nam là Chủ tịch ASEAN cũng như đề xuất cơ chế Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng. Đó là những cơ chế hết sức quan trọng trong việc kết nối không chỉ trong ASEAN mà giữa ASEAN với các nước, tạo vị thế của ASEAN với các nước.

Năm là, Việt Nam đã hai lần đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 1998 và 2010 với những đóng góp, sáng kiến cụ thể.

Ngoài ra, với những thách của ASEAN, Việt Nam cũng có những đóng góp hết sức tích cực như cùng các nước ASEAN xây dựng Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông, đóng góp vào việc duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực Biển Đông.