Từ mã số BHXH, mã thẻ BHYT

Từ năm 1995, BHXH Việt Nam được thành lập và đi vào hoạt động. Theo đó, quy trình nghiệp vụ tổ chức thực hiện chính sách BHXH bước đầu được xây dựng, với sự kết nối 3 bên giữa người lao động, doanh nghiệp và cơ quan BHXH. Trong đó, dữ liệu quan trọng nhất là thông tin về qua trình tham gia, thụ hưởng chính sách BHXH của người lao động; các dữ liệu này được ghi nhận và thể hiện trên sổ BHXH (giai đoạn đầu được ghi bằng tay). Mỗi cuốn số BHXH sẽ được cấp kèm theo mã số BHXH cho từng người lao động.

Tương tự như thế, thẻ BHYT cũng được ra đời với mục đích mã hóa dữ liệu đóng - hưởng của người tham gia BHYT, chỉ khác là có thêm sự tham gia của cơ sở sở khám, chữa bệnh (mối quan hệ 4 bên, thay vì 3 bên như khi tham gia BHXH). Mỗi tấm thẻ BHYT sẽ gồm một mã thẻ được cấp cho người tham gia. Thẻ BHYT thể hiện được các thông tin về: đối tượng tham gia (người nghèo, cận nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, người có công…); nơi sinh sống (vùng núi, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn…); nơi khám, chữa bệnh (tuyến xã/ phường, Trung ương); mức hưởng (tỷ lệ được quỹ BHYT thanh toán);…

Trên cơ sở đó, cơ quan BHXH thực hiện đồng thời cấp 02 loại mã số an sinh cho người tham gia BHXH, BHYT (gồm: mã số BHXH và mã thẻ BHYT) để quản lý và tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT cho người tham gia. Đáng chú ý, thời điểm này, 10 số cuối trên mã thẻ BHYT cũng chính là mã số BHXH. Hiện nay, mã thẻ BHYT cũng là mã số BHXH. Từ câu chuyện quản lý nghiệp vụ về mã số BHXH, mã thẻ BHYT tưởng như đơn giản, nhưng đã đem lại nhiều lợi ích cho người dân cũng như cơ quan quản lý thực hiện chính sách.

Đến việc kiên trì, bền bỉ xây dựng kho dữ liệu về bảo hiểm

Năm 2014, khi Luật BHXH sửa đổi (có hiệu lực từ ngày 01/01/2016) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT (có hiệu lực từ ngày 01/01/2015) được thông qua, đã tạo những bước chuyển cơ bản trong việc tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT gắn với việc chuẩn bị những tiền đề nền móng cho việc xây dựng kho dữ liệu về bảo hiểm trong toàn Hệ thống. Cụ thể, theo Luật BHXH năm 2014, người lao động được giữ và tự quản lý sổ BHXH của mình (trước đây, sổ BHXH của người lao động do chủ sử dụng lao động giữ và quản lý); Luật BHYT năm 2024 chính thức quy định bổ sung thêm hình thức tham gia BHYT theo hộ gia đình và các thành viên hộ gia đình khi tham gia BHYT sẽ được giảm trừ mức đóng từ thành viên thứ 2 trở lên.

Thời điểm đó, để triển khai hiệu quả, kịp thời 02 quy định mới nêu trên của Luật BHXH, BHYT, hệ thống BHXH Việt Nam đã dồn toàn lực thực hiện 02 “chiến dịch lớn” trên toàn quốc, gồm: 1) Rà soát thông tin sổ BHXH để bàn giao hàng chục triệu người lao động đang tham gia BHXH tự quản lý; 2) Thu thập, rà soát, thống kê toàn bộ dữ liệu của gần 97 triệu người dân, định danh của 24 triệu hộ gia đình để hoàn thiện cơ sở dữ liệu phục vụ việc triển khai BHYT theo hộ gia đình.

Về cơ bản, khi thực hiện xong 02 “chiến dịch lớn” này, hệ thống BHXH Việt Nam đã bước đầu hình thành kho dữ liệu lớn về người tham gia BHXH, BHYT và được quản lý tập trung qua các phần mềm nghiệp vụ trên toàn hệ thống.

Đáng chú ý, ngày 03/3/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 43/2021/NĐ-CP quy định cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về bảo hiểm. Theo đó, Chính phủ giao BHXH Việt Nam là cơ quan chủ quản CSDL quốc gia về bảo hiểm; chủ trì xây dựng, cập nhật, duy trì, khai thác và sử dụng CSDL quốc gia về bảo hiểm. Nghị định này có ý nghĩa quan trọng, là cơ sở pháp lý cho việc xây dựng, thu thập, cập nhật, duy trì, khai thác, sử dụng và quản lý CSDL quốc gia về bảo hiểm trong toàn Hệ thống để phục vụ công tác quản lý, tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN; góp phần thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, chuyển đổi số và cung ứng dịch vụ công trực tuyến trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN, vì lợi ích của người dân và doanh nghiệp.

Trong giai đoạn triển khai chiến dịch kê khai dữ liệu hộ gia đình, số chứng minh thư nhân dân (thời điểm đó chứng minh thư nhân dân có 9 số) là một trong những căn cứ hệ thống BHXH Việt Nam thu thập để xác thực dữ liệu của người tham gia BHXH, BHYT; cùng với đó là mã hộ gia đình - được cấp theo sổ hộ khẩu cũ. Cũng bởi lợi thế “đi trước” này, với kho CSDL quốc gia về bảo hiểm đã xây dựng được, nên ngay khi Chính phủ khởi động Đề án 06, BHXH Việt Nam là một trong số ít đơn vị đầu tiên tham gia kết nối, đồng bộ, xác thực dữ liệu về bảo hiểm với CSDL quốc gia về dân cư. Nhờ đó, đến nay BHXH Việt Nam đã hoàn tất kết nối kỹ thuật để chia sẻ, đồng bộ, xác thực dữ liệu của khoảng 91 triệu người đang tham gia, thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT, chiếm 99,23% tổng số người tham gia (không tính lực lượng vũ trang và thân nhân quân đội). Đây cũng là cơ sở để Bộ Công an chuẩn hóa dữ liệu phục vụ công tác quản lý, liên thông dữ liệu dân cư của Ngành.

Đồng nhất số định danh cá nhân và mã số BHXH - Bước tiến lớn trong cải cách hành chính của BHXH Việt Nam

Những bước đi nêu trên chính là nền tảng để BHXH Việt Nam tiếp tục cụ thể hóa các quan điểm chỉ đạo của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực BHXH, BHYT. Theo đó, từ ngày 01/8/2025, BHXH Việt Nam đã triển khai đồng nhất số định danh cá nhân/căn cước công dân và mã số BHXH. Việc đồng nhất này cũng là bước chuẩn bị cho việc triển khai sổ BHXH điện tử, thẻ BHYT điện tử từ năm 2026 theo quy định của Luật BHXH năm 2024 và Luật BHYT năm 2024.

Về phương thức triển khai, hệ thống của BHXH Việt Nam sẽ thực hiện công tác đồng nhất này một cách tự động. Cụ thể: 1) Với người dân, người lao động đã tham gia BHXH, BHYT, BHTN (đã có mã số BHXH) thì không cần phải khai báo, thực hiện thao tác nào, khi có phát sinh giao dịch với cơ quan BHXH trong thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi hoặc khi đi khám bệnh, chữa bệnh (KCB), tại cơ sở y tế thì hệ thống tự động đồng bộ. 2) Với người tham gia mới lần đầu, thì sử dụng số định danh cá nhân/căn cước công dân để kê khai, cơ quan BHXH sẽ tự động cấp mã số đồng nhất với mã số này, đồng thời liên thông giữa tài khoản sử dụng ứng dụng VssID - BHXH số và tài khoản định danh điện tử VneID của người dân.

Về bản chất, từ trước ngày 01/8/2025, với việc đồng bộ CSDL về bảo hiểm với CSDL quốc gia về dân cư mỗi người tham gia BHXH, BHYT, BHTN đã có song song 02 mã số trên hệ thống của BHXH Việt Nam gồm: Mã số BHXH và số định danh cá nhân/căn cước công dân. Do đó, thời gian qua, người dân có thể sử dụng mã số BHXH hoặc chỉ cần sử dụng Căn cước công dân để làm thủ tục KCB, giúp đơn giản hóa thủ tục, tiết kiệm thời gian và chi phí. Hiện nay, toàn quốc đã có 100% cơ sở KCB BHYT (khoảng 13.000 cơ sở) triển khai KCB BHYT bằng căn cước công dân gắn chíp. Trong 6 tháng đầu năm 2025, toàn quốc có hơn 237,5 triệu lượt tra cứu thông tin thẻ BHYT bằng số định danh cá nhân/căn cước công dân thành công phục vụ làm thủ tục KCB BHYT, tăng 83,7 triệu lượt tra cứu so với 31/12/2024.

Vì thế, từ ngày 01/8/2025, việc triển khai sử dụng số định danh cá nhân/căn cước công dân thay thế mã số BHXH không ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia, thụ hưởng các chính sách BHXH, BHYT, BHTN. Việc đồng nhất 2 mã số này nhằm giúp người dân, người lao động không phải nhớ nhiều mã số, dễ dàng tra cứu thông tin, thực hiện các thủ tục trực tuyến, giảm bớt các giấy tờ thủ tục hành chính; giúp cơ quan BHXH quản lý thông tin của người tham gia BHXH, BHYT chính xác và thống nhất; đảm bảo tính liên thông và đồng bộ cơ sở dữ liệu giữa các cơ quan phục vụ công tác quản lý;… góp phần tiết kiệm thời gian, chi phí xã hội. Đây là cũng là một bước tiến lớn trong cải cách hành chính của BHXH Việt Nam./.