Hoàn thiện hành lang pháp lý - Bảo đảm quyền học tập

Trong những năm qua, nhiều văn bản pháp luật đã được ban hành, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý cho giáo dục hòa nhập. Luật NKT năm 2010 quy định các phương thức giáo dục dành cho NKT gồm hòa nhập, bán hòa nhập và chuyên biệt, trong đó hòa nhập là phương thức chủ yếu. Luật cũng cho phép thành lập Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập để tư vấn, can thiệp sớm và hỗ trợ phương tiện, thiết bị học tập.

Điều 15 Luật Giáo dục năm 2019 quy định: Giáo dục hòa nhập là phương thức giáo dục nhằm đáp ứng nhu cầu và khả năng khác nhau của người học; bảo đảm quyền học tập bình đẳng, chất lượng giáo dục, phù hợp với nhu cầu, đặc điểm và khả năng của người học; tôn trọng sự đa dạng, khác biệt của người học và không phân biệt đối xử. Nhà nước có chính sách hỗ trợ thực hiện giáo dục hòa nhập cho người học là NKT theo quy định của Luật Người khuyết tật và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Trong lĩnh vực an sinh xã hội, Luật BHYT năm 2024, có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, tiếp tục khẳng định nhóm đối tượng hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng - trong đó có NKT nặng và đặc biệt nặng - sẽ được ngân sách nhà nước cấp thẻ BHYT. Quy định nhân văn này tiếp tục khẳng định việc gắn kết chính sách BHYT với chính sách trợ giúp xã hội, tạo “lớp đệm an sinh” thiết thực cho NKT.

Vẫn còn khoảng trống trong triển khai chính sách hỗ trợ giáo dục cho NKT

Thực tế triển khai chính sách hỗ trợ giáo dục cho NKT đã đạt nhiều kết quả tích cực. Học sinh, sinh viên khuyết tật được tiếp cận chính sách miễn, giảm học phí, cấp học bổng, tài liệu chữ nổi, phần mềm hỗ trợ; được hỗ trợ bởi trợ giảng, phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu. Ở nhiều địa phương, các trung tâm giáo dục hòa nhập được thành lập, góp phần tạo môi trường học tập bình đẳng, phản ánh tính nhân văn của chính sách giáo dục.

Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng trống cần được khắc phục. Tỷ lệ NKT duy trì học tập ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông còn thấp, phản ánh rào cản lớn trong tiếp cận giáo dục bậc cao. Cơ sở vật chất trường học chưa đồng bộ, mới chỉ một phần đáp ứng tiêu chuẩn tiếp cận cho NKT. Đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu về giáo dục hòa nhập, còn hạn chế về phương pháp giảng dạy. Đặc biệt, định kiến xã hội vẫn là rào cản vô hình khiến nhiều phụ huynh e ngại khi cho con em theo học trong môi trường hòa nhập. Những bất cập này đòi hỏi sự phối hợp liên ngành và điều chỉnh mạnh mẽ để chính sách thực sự đi vào cuộc sống hơn nữa.

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Giải pháp gắn kết giáo dục - an sinh xã hội

Để bảo đảm quyền học tập của NKT đi vào đời sống, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Ngân sách nhà nước phải tiếp tục được ưu tiên, gắn chặt với chính sách BHYT và trợ giúp xã hội, bảo đảm nguồn lực tài chính cho giáo dục hòa nhập. Hạ tầng tiếp cận trong các trường học cần được chuẩn hóa, đặc biệt trong các công trình giáo dục mới, nhằm xóa bỏ rào cản vật lý - điều kiện tiên quyết để mọi trẻ em đến trường.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh đào tạo và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, trợ giảng. Giáo dục hòa nhập cần trở thành học phần bắt buộc trong các trường sư phạm, đi kèm với chính sách đãi ngộ, phụ cấp phù hợp để khuyến khích nhà giáo. Một giải pháp quan trọng khác là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục NKT, liên thông với hệ thống BHXH và trợ giúp xã hội, giúp xác định đối tượng và cấp thẻ BHYT chính xác, kịp thời.

Song song với đó, công tác truyền thông cần góp phần thay đổi cách nhìn của xã hội từ “thương hại” sang khẳng định “quyền và năng lực” của NKT. Khi cộng đồng tôn trọng và tin tưởng, giáo dục hòa nhập mới thực sự trở thành môi trường nhân văn và bền vững.

Việc gắn kết Luật Người khuyết tật năm 2010, Luật Giáo dục năm 2019, Luật BHYT năm 2024 cùng các chính sách trợ giúp xã hội đã và đang tạo nền tảng pháp lý - tài chính vững chắc cho giáo dục hòa nhập. Khi hệ thống pháp luật đồng bộ, nguồn lực được bảo đảm và xã hội đồng hành, NKT sẽ có cơ hội học tập suốt đời, phát triển năng lực và đóng góp cho cộng đồng. Đây chính là sự khẳng định giá trị nhân văn, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững của hệ thống giáo dục gắn với an sinh xã hội cho NKT tại Việt Nam./.