Tại Hải Phòng, những câu chuyện đời thường cho thấy bức tranh khá rõ nét về thực trạng an sinh tuổi già. Mỗi sáng, ông Trần Văn Hòa (69 tuổi, phường Hải Dương, TP Hải Phòng) lại đạp chiếc xe cũ, mang theo thùng dụng cụ đánh giày để đi làm. Ông Hòa có hai con đã lập gia đình nhưng đều khó khăn, nên ông chọn sống một mình để không trở thành gánh nặng cho con cái. Trước đây khi còn sức khỏe, ông làm đủ nghề, từ phụ hồ đến bốc vác thuê. Vài năm trở lại đây, tuổi cao sức yếu, ông chuyển sang đánh giày để kiếm thêm thu nhập. Tháng 7 vừa qua, khi đủ 75 tuổi, ông bắt đầu được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội 500.000 đồng/tháng. Cộng với khoảng hai triệu đồng thu nhập từ nghề đánh giày, ông chắt bóp mới đủ trang trải sinh hoạt. “Không có lương hưu, không có tích lũy, tháng nào phải đi khám bệnh mua thuốc là tháng đó không còn tiền ăn”, ông Hòa chia sẻ.

Hải Phòng hiện có hơn 700.000 người cao tuổi, chiếm khoảng 18% dân số. Tuy nhiên, số người cao tuổi có lương hưu, hưởng chế độ BHXH hằng tháng hoặc được nhận trợ cấp xã hội vẫn còn thấp. Việc tỷ lệ người cao tuổi không có lương hưu hoặc không có BHXH, BHYT đầy đủ tạo áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội. Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có khoảng 60% người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hoặc trợ cấp xã hội hằng tháng.

Thời gian qua, Nhà nước đã triển khai nhiều chính sách để hỗ trợ người lao động tham gia BHXH tự nguyện nhằm hướng tới mục tiêu có lương hưu khi về già. Luật BHXH năm 2024 (có hiệu lực từ 1/7/2025) tiếp tục mở rộng quyền lợi của người tham gia BHXH tự nguyện, khi người tham gia được hưởng thêm chế độ thai sản với mức 2 triệu đồng cho mỗi con sinh ra. Cùng với đó, người tham gia BHXH nói chung sẽ được hưởng lương hưu khi đủ tuổi nghỉ hưu và có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên, thay vì 20 năm như trước đây. Đối với Hải Phòng, ngoài mức hỗ trợ theo quy định của Nhà nước, thành phố còn có chính sách hỗ trợ thêm mức đóng cho một số nhóm đối tượng như hộ nghèo, hộ cận nghèo và nhóm đối tượng khác. Người tham gia BHXH tự nguyện tại các khu vực đặc thù như Cát Hải hoặc Bạch Long Vĩ được Nhà nước hỗ trợ 50% mức đóng và thành phố hỗ trợ thêm phần còn lại, tạo điều kiện để người dân có thể tham gia BHXH một cách thuận lợi.

Hình minh họa (nguồn: Internet)

Theo ông Nguyễn Xuân Lập, Trưởng Ban Chăm sóc thuộc Hội Người cao tuổi Việt Nam, kể từ 1/7/2025, cả nước sẽ có khoảng 1,5 triệu người từ 75 đến dưới 80 tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội theo Luật BHXH năm 2024. Đây là bước tiến quan trọng trong chính sách an sinh, góp phần nâng cao đời sống của người cao tuổi. Tuy nhiên, mức trợ cấp hoặc lương hưu hiện nay còn thấp, chưa đáp ứng đủ nhu cầu sinh hoạt trong bối cảnh chi phí y tế, thuốc men và sinh hoạt ngày càng tăng. Nhiều người cao tuổi vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế, văn hóa, thể thao hoặc dịch vụ công nghệ thông tin do hạn chế về kỹ năng hoặc điều kiện tiếp cận. Theo ông Lập, bảo đảm an sinh cho người cao tuổi không chỉ là tăng chi ngân sách cho trợ cấp, hưu trí mà còn phải song song triển khai các chính sách hỗ trợ sinh kế, tạo môi trường thuận lợi để người cao tuổi tiếp tục làm việc và đóng góp cho xã hội, bởi đây là nhu cầu hoàn toàn chính đáng của nhiều người.

Cũng theo ông Nguyễn Xuân Lập, cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp, tổ chức và cộng đồng trong chăm lo cho người cao tuổi. Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam đã đề xuất và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quyết định số 379/QĐ-TTg ngày 20/2/2025 về “Đề án người cao tuổi tham gia đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khởi nghiệp và tạo việc làm”. Đây được xem là dấu mốc quan trọng, cho phép người cao tuổi tham gia thị trường lao động có mục tiêu, có khung chính sách rõ ràng nhằm tạo điều kiện để họ tiếp tục có thu nhập, đồng thời duy trì sức khỏe tinh thần và thể chất.

Từ thực tế tại địa phương, ông Phạm Quang Sản, Phó Chủ tịch Hội Người cao tuổi TP Hải Phòng, cho biết nhiều người cao tuổi không có lương hưu vẫn có con cái hỗ trợ. Tuy nhiên, cũng có không ít người tuổi cao vẫn phải lao động mưu sinh để không trở thành gánh nặng cho gia đình. Theo ông Sản, để bảo đảm cuộc sống khi về già, ngoài chính sách của Nhà nước và sự vào cuộc của các tổ chức xã hội, mỗi người lao động cần tự trang bị điểm tựa an sinh cho bản thân bằng việc tích lũy và tham gia BHXH tự nguyện khi còn sức khỏe. “Già hóa dân số là xu hướng tất yếu. Già hóa bền vững chỉ đạt được khi người dân có nền tảng an sinh ổn định. Chuẩn bị cho tuổi già không thể bắt đầu khi chúng ta đã về hưu”, ông Sản nhấn mạnh./.