Luật BHXH 2024, nhiều điểm mới, tăng quyền lợi người tham gia

Ngày 29/6/2024 tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật BHXH số 41/2024/QH15 (Luật BHXH 2024) với nhiều nội dung sửa đổi quan trọng. So với Luật BHXH 2014, Luật BHXH 2024 có nhiều thay đổi hướng tới các mục tiêu lớn như: mở rộng đối tượng tham gia; gia tăng quyền, lợi ích trong thụ hưởng chính sách để thu hút người lao động tham gia BHXH, bảo đảm an sinh xã hội lâu dài đối với người dân; sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn triển khai thực hiện Luật BHXH 2014; tăng cường chế tài xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH…

Những điểm mới, sửa đổi, bổ sung trong Luật BHXH 2024 là những vấn đề lớn, tác động rộng đến người lao động và đơn vị sử dụng lao động nên nhận được rất nhiều sự quan tâm của dư luận xã hội. Do đó, từ việc phân tích số liệu hưởng các chế độ BHXH đến việc đánh giá công tác giải quyết, quản lý, chi trả cho người thụ hưởng, kết hợp phân tích, tổng hợp thực tiễn triển khai trên toàn quốc, BHXH Việt Nam đã cung cấp những căn cứ khoa học và thực tiễn làm cơ sở cho cơ quan chủ trì xây dựng dự thảo Luật; đồng thời tổ chức thực hiện công tác truyền thông để khảo sát, lấy ý kiến người lao động, người sử dụng lao động góp ý vào quá trình xây dựng Luật.

BHXH Việt Nam xác định, việc sửa đổi Luật BHXH nhằm gia tăng quyền lợi, lợi ích, bảo đảm an sinh xã hội của người dân dựa trên quyền con người theo quy định của Hiến pháp và thể chế hóa các nội dung trong Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 Hội nghị lần thứ bảy của Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII về cải cách chính sách BHXH theo hướng đa dạng, linh hoạt, đa tầng hiện đại, hội nhập quốc tế, tiến tới bao phủ BHXH toàn bộ lực lượng lao động.

Theo đó, các ý kiến đề xuất của BHXH Việt Nam nhằm tháo gỡ căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn thi hành Luật BHXH năm 2014 và Nghị quyết số 93/2015/QH13; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính đồng bộ, thống nhất, tính khả thi, phù hợp tiêu chuẩn quốc tế và bảo đảm yếu tố bình đẳng giới. Đồng thời, BHXH Việt Nam cũng phối hợp xây dựng bổ sung một số quy định về mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích trong thụ hưởng, tạo sự hấp dẫn, thu hút người lao động tích cực tham gia mới và tạo niềm tin ở lại hệ thống đối với người đang tham gia. Ngoài ra, BHXH Việt Nam cũng phối hợp hoàn thiện các quy định về quản lý nhà nước về BHXH, quyền, trách nhiệm của cơ quan BHXH cũng như các tổ chức, cá nhân liên quan và nhiều quy định khác trong dự thảo luật BHXH, góp phần xây dựng hệ thống chính sách BHXH toàn diện, hệ thống tổ chức thực hiện chính sách BHXH chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả, công khai, minh bạch được đa số đại biểu Quốc hội đồng tình, biểu quyết tán thành.

Bên cạnh đó, BHXH Việt Nam đã đẩy mạnh công tác truyền thông về chính sách BHXH, góp phần vào công tác xây dựng, sửa đổi Luật trên Cổng TTĐT BHXH Việt Nam, Tạp chí BHXH và các kênh truyền thông mạng xã hội của Ngành và các cơ quan báo chí phối hợp. Thông qua việc triển khai công tác tuyên truyền bài bản, chuyên nghiệp, hiệu quả, ngành BHXH Việt Nam đã chủ động, kịp thời truyền tải chính xác, đầy đủ thông tin về chính sách BHXH tới các cấp, các ngành, các tầng lớp Nhân dân, người lao động; trong đó có các nội dung về những thay đổi, điểm mới của dự thảo Luật BHXH 2024 với những số liệu, căn cứ, đánh giá từ thực tiễn triển khai thực hiện chính sách. Từ đó, góp phần để các cấp, các ngành, các tầng lớp Nhân dân, người lao động hiểu đúng, đầy đủ hơn về chính sách BHXH, về dự thảo Luật, tạo sự đồng thuận trong việc xây dựng, hoàn thiện và thực hiện chính sách BHXH.

Tối ưu quyền lợi người tham gia, thụ hưởng chính sách BHYT

Sau Luật BHXH, ngày 27/11, tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV đã thông qua Luật BHYT sửa đổi.

Luật BHYT số 25/2008/QH12 được Quốc hội khoá XII thông qua ngày 14/11/2008. Sau 15 năm triển khai thi hành, Luật đã thực sự đi vào cuộc sống. Số người tham gia BHYT không ngừng tăng nhanh, tiệm cận bao phủ toàn dân, khẳng định tính đúng đắn, phù hợp của chính sách BHYT theo nguyên tắc chia sẻ rủi ro, là cơ chế bảo đảm nguồn tài chính cho nhu cầu khám bệnh, chữa bệnh của nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội và hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đã phát sinh những vướng mắc, bất cập, hạn chế cần được điều chỉnh đã được nêu rõ trong Báo cáo tổng kết 15 năm thực hiện Luật về các nội dung: Đối tượng tham gia; phạm vi được hưởng; đăng ký khám bệnh, chữa bệnh ban đầu, thông tuyến, chuyển tuyến; hợp đồng khám, chữa bệnh BHYT; giám định BHYT; quản lý, sử dụng quỹ BHYT…

Bên cạnh đó, thực tiễn cho thấy còn nhiều bất cập trong quy định của luật hiện hành liên quan đến trách nhiệm các bên liên quan thực hiện chính sách BHYT; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý BHYT; chưa có cơ chế giải quyết tranh chấp, vướng mắc về BHYT, các chế tài còn thiếu hoặc chưa đủ mạnh để bảo đảm tính tuân thủ và hiệu lực thực thi pháp luật; một số khái niệm và thuật ngữ chưa có hoặc chưa rõ nghĩa trong Luật BHYT…

Vì vậy, với vai trò là cơ quan trực tiếp thực hiện chính sách BHYT, tiếp xúc với người dân, nắm bắt tình hình thực tế, thời gian qua, BHXH Việt Nam đã chủ động phát hiện những khó khăn, vướng mắc, đồng thời nghiên cứu, đề xuất nhiều giải pháp sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật về BHYT. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia, thụ hưởng chính sách được nâng cao, đáp ứng tốt hơn nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng tăng của người dân.

Những đóng góp cụ thể của BHXH Việt Nam trong quá trình xây dựng Luật BHYT sửa đổi gồm:

Chủ động, tích cực tham gia xây dựng dự thảo Luật: BHXH Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế trong việc xây dựng và hoàn thiện dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT. Nhiều ý kiến đóng góp của BHXH Việt Nam xuất phát từ thực tiễn triển khai, đã được Bộ Y tế tiếp thu, đưa vào dự thảo Luật trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Đề xuất mở rộng diện bao phủ BHYT: BHXH Việt Nam đề nghị rà soát, thể chế hóa việc tham gia BHYT của các nhóm đối tượng theo tinh thần chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Thông báo kết luận số 4303/TB-TTKQH15 ngày 28/9/2024, tránh bỏ sót đối tượng, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân. BHXH Việt Nam đề xuất bổ sung vào dự thảo Luật các nhóm đối tượng sau: (1) Người dân các xã an toàn khu, vùng an toàn khu cách mạng trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ được NSNN đóng BHYT; (2) Người dân tộc thiểu số thoát khỏi vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn được NSNN hỗ trợ 70% mức đóng BHYT, thời gian hỗ trợ 3 năm; (3) Nạn nhân bom mìn vật nổ sau chiến tranh; (4) Người thuộc hộ gia đình thoát nghèo; (5) Người cao tuổi từ đủ 65 tuổi trở lên đến dưới 75 tuổi được NSNN hỗ trợ đóng BHYT.

Đề xuất mở rộng phạm vi quyền lợi BHYT: Hướng đến việc đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người bệnh có thẻ BHYT, BHXH Việt Nam đề xuất: (1) Sửa đổi, bổ sung khái niệm, nội dung giám định BHYT; (2) Cho phép người bệnh mắc một số bệnh nặng, hiểm nghèo được điều trị trái tuyến, không cần giấy chuyển viện; (3) Thanh toán BHYT đối với các trường hợp điều trị lác, cận thị và tật khúc xạ của mắt cho người dưới 18 tuổi; (4) Bổ sung quy định trách nhiệm của Giám đốc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trong việc đảm bảo đầy đủ, kịp thời thuốc, vật tư y tế cho người bệnh có thẻ BHYT; (5) Bổ sung quy định cơ chế hoàn trả chi phí mua thuốc, vật tư y tế cho người bệnh trong trường hợp cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thiếu thuốc, vật tư y tế do nguyên nhân khách quan, bất khả kháng.

Đề xuất tăng cường trách nhiệm của Bộ Y tế trong quản lý quỹ BHYT: BHXH Việt Nam đề xuất Bộ Y tế cần: (1) Xây dựng và trình Chính phủ các giải pháp nhằm bảo đảm cân đối quỹ BHYT; (2) Chỉ đạo cơ sở khám bệnh, chữa bệnh BHYT thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, chống lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT; (3) Ban hành đầy đủ, chi tiết hướng dẫn chuyên môn, các phác đồ điều trị khoa học, minh bạch, hợp lý; (4) Chỉ đạo các giải pháp tránh quá tải trong khám bệnh, chữa bệnh; (5) Ban hành tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh BHYT; liên thông kết quả cận lâm sàng; danh mục các bệnh điều trị tại các cấp chuyên môn kỹ thuật; (6) Tăng cường công tác thanh tra khám bệnh, chữa bệnh BHYT.

Đề xuất duy trì quyền kiểm tra việc sử dụng quỹ BHYT của BHXH Việt Nam: BHXH Việt Nam đề nghị duy trì quyền kiểm tra việc sử dụng quỹ khám bệnh, chữa bệnh BHYT và thực hiện hợp đồng khám bệnh, chữa bệnh BHYT để tăng cường kiểm soát, phòng chống lãng phí, lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT, nâng cao trách nhiệm của cơ quan quản lý quỹ BHYT.

Phân tích, chỉ ra các bất cập trong công tác thanh, quyết toán chi phí khám bệnh, chữa bệnh BHYT: BHXH Việt Nam đã chỉ ra một số bất cập, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình thanh, quyết toán, nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHYT.

Bên cạnh Luật BHXH, Luật BHYT, trong năm, BHXH Việt Nam cũng tích cực tham gia xây dựng, sửa đổi các dự án luật khác như Luật số 44/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược; Luật Việc làm (sửa đổi);… Đồng thời phối hợp các bộ, ngành trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, xây dựng các văn bản, báo cáo gửi Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành về tình hình tổ chức thực hiện chế độ chính sách BHXH, BHTN, BHYT để làm căn cứ hoàn thiện chính sách; đồng thời chủ động đề xuất các chính sách mới đảm bảo phù hợp với thực tiễn triển khai.

Có thể thấy, với vai trò là cơ quan được giao thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHXH Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng, để lại dấu ấn nổi bật trong quá trình xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT. Những nỗ lực, cố gắng của ngành BHXH đã và đang góp phần nâng cao hiệu quả chính sách, đảm bảo tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia, thụ hưởng, hướng tới mục tiêu an sinh xã hội bền vững cho người dân./.