Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội

Tại phiên thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, nhiều đại biểu Quốc hội thống nhất cao với mục tiêu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục hành chính, song đồng thời kiến nghị hoàn thiện nhiều nội dung quan trọng để bảo đảm an toàn nợ công và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay nước ngoài.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP. Hồ Chí Minh) cho biết ông tán thành cao với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công. Theo đại biểu, việc hoàn thiện pháp luật lần này phù hợp với yêu cầu siết chặt kỷ luật tài chính ngân sách, kiểm soát nợ công, nâng cao trách nhiệm giải trình và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Dự thảo luật thể hiện nỗ lực của cơ quan soạn thảo trong việc minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng và trả nợ công; đồng thời làm rõ thẩm quyền của các cơ quan trong đàm phán, ký kết và quản lý các khoản vay ODA và vay ưu đãi nước ngoài.

Để dự thảo luật hoàn thiện hơn và sát thực tiễn, Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề xuất bảy nội dung: làm rõ tiêu chí xác định chủ thể pháp luật quốc tế đối với các định chế tài chính và tổ chức tín dụng nước ngoài; quy định cụ thể phạm vi “bình đẳng” giữa các nghĩa vụ nợ của Chính phủ; rà soát thẩm quyền của Chính phủ trong ký kết, sửa đổi điều ước quốc tế để bảo đảm đồng bộ với Luật Điều ước quốc tế 2016; bổ sung quy định trách nhiệm phối hợp và thời hạn cập nhật số liệu khi công khai kế hoạch vay, trả nợ công; yêu cầu đánh giá năng lực quản trị dự án của cơ quan đề xuất vay khi thực hiện thủ tục vay ODA, vay ưu đãi; xem xét tính khả thi của yêu cầu ngân hàng thương mại phải có xếp hạng tín nhiệm quốc gia trong cơ chế cho vay lại; và quy định rõ thời điểm đối chiếu, khóa số liệu, phương thức báo cáo trong công bố thông tin nợ công nhằm bảo đảm tính kịp thời và minh bạch.

Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn Hà Nội) đánh giá cao các báo cáo của Chính phủ và cơ quan thẩm tra, đồng thời ủng hộ chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và giảm thủ tục hành chính trong quản lý nợ công. Đại biểu cho rằng việc chuyển thẩm quyền quyết định hạn mức vay, cho vay lại và hạn mức bảo lãnh từ Chính phủ sang Thủ tướng, cùng với giao Bộ Tài chính quyết định sửa đổi, bổ sung thỏa thuận vay ODA và vay ưu đãi không làm tăng nghĩa vụ trả nợ, sẽ góp phần rút ngắn quy trình và tăng tính linh hoạt. Đại biểu cũng đề xuất ba nhóm vấn đề cần hoàn thiện: bảo đảm sự đồng bộ giữa cơ chế phát hành trái phiếu chính quyền địa phương với các quy định đặc thù như Luật Thủ đô; xem xét điều chỉnh quy định giao chỉ tiêu vay ODA để phù hợp thực tế, tránh tình trạng địa phương bội thu nhưng vẫn phải vay; và quy định rõ điều khoản chuyển tiếp để duy trì cơ chế đặc thù cho các dự án đã phê duyệt, tránh gián đoạn triển khai.

Góp ý về nội dung liên quan đến vốn ODA, Đại biểu Nguyễn Trúc Sơn (Đoàn Vĩnh Long) đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát và thống nhất thuật ngữ “nhà tài trợ nước ngoài” và “bên cho vay nước ngoài” trong dự luật; đồng thời tham chiếu các luật liên quan như Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước để bảo đảm sự thống nhất. Đại biểu nhấn mạnh ODA là nguồn vốn quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, với hạn mức vay lại đã được mở rộng.

Về quy trình thủ tục ODA, đại biểu đề nghị giảm bớt các bước và hài hòa thủ tục giữa Việt Nam và các tổ chức tài trợ, tránh kéo dài thời gian đàm phán và ký kết hiệp định khi nhiều dự án phải mất nhiều năm để hoàn tất. Đối với thủ tục gia hạn, bổ sung hoặc kéo dài hiệp định, đại biểu đề xuất phân cấp cho Thủ tướng Chính phủ quyết định trong trường hợp chỉ điều chỉnh kỹ thuật hoặc thay đổi phân bổ vốn nhằm rút ngắn thời gian, thay vì phải thực hiện quy trình như dự án mới…

Nhiều cải cách đột phá trong dự thảo Luật Quản lý nợ công

Tiếp thu, giải trình các ý kiến thảo luận tại Hội trường về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết đã có 84 lượt ý kiến thảo luận (tại 16 tổ) và 9 ý kiến phát biểu tại Hội trường với nhiều góp ý sâu sắc, tâm huyết. Thay mặt cơ quan soạn thảo, Bộ Tài chính trân trọng cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã nghiên cứu và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, đồng thời làm rõ một số nội dung được quan tâm.

Về tính thống nhất của dự án luật với hệ thống pháp luật, Bộ Tài chính cho biết đã phối hợp với Bộ Ngoại giao rà soát toàn bộ quy trình đàm phán, ký kết và điều chỉnh hiệp định vay ODA, vay ưu đãi để bảo đảm đồng bộ. Dự thảo luật chỉ quy định một số trường hợp đặc thù của điều ước quốc tế về vay nợ; các trường hợp khác đã được quy định tại Luật Điều ước quốc tế sẽ không nhắc lại tại Luật Quản lý nợ công. Đồng thời, quy trình, hồ sơ đàm phán, ký, sửa đổi sẽ được đưa vào các nghị định hướng dẫn của Chính phủ. Đối với Luật Các tổ chức tín dụng, việc bổ sung quy định khoản cho vay lại của ngân hàng thương mại chịu rủi ro tín dụng nhưng không tính vào tổng mức dư nợ cấp tín dụng đối với một khách hàng và người có liên quan tại dự thảo Luật sửa đổi hiện nay không xung đột với các quy định khác về an toàn vốn. Ngân hàng Nhà nước cũng thống nhất với đề xuất này.

Quang cảnh phiên thảo luận

Một điểm mới quan trọng là dự thảo mở rộng cơ chế cấp phát vốn ODA và vay ưu đãi cho địa phương và đơn vị sự nghiệp công lập. Theo chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ sẽ xác định nguyên tắc cấp phát phù hợp từng thời kỳ. Các đơn vị sự nghiệp công lập chưa tự chủ tài chính, đặc biệt là đơn vị thực hiện nhiệm vụ theo Nghị quyết 57-NQ/TW và 71-NQ/TW, cũng sẽ được áp dụng cơ chế cấp phát; các dự án còn lại tiếp tục thực hiện cho vay lại một phần để bảo đảm chia sẻ trách nhiệm và tránh tâm lý phụ thuộc.

Về phê duyệt đề xuất khoản vay nước ngoài, Bộ Tài chính đề nghị giữ nguyên thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ nhằm bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất trong thu hút và quản lý vốn vay ODA, vay ưu đãi. Bên cạnh đó, dự thảo luật bãi bỏ cơ chế độc quyền cho vay lại của Ngân hàng Phát triển Việt Nam, cho phép các ngân hàng thương mại tham gia nhằm tăng cạnh tranh, nâng cao chất lượng thẩm định và quản lý cho vay lại. Lần đầu tiên, cơ chế chia sẻ rủi ro tín dụng được đưa vào luật: ngân hàng thương mại chịu 10% rủi ro, Chính phủ chịu 90% đối với dự án lớn hoặc thuộc danh mục ưu tiên, thay cho việc ngân hàng không chịu rủi ro như hiện nay.

Về quản lý nợ chính quyền địa phương, Bộ Tài chính cho biết Luật hiện hành đã quy định rõ nội dung của Đề án phát hành và quy trình phát hành trái phiếu. Đồng thời, Luật Quản lý nợ công cũng quy định trị giá khoản vay và khoản phát hành trái phiếu phải nằm trong mức dư nợ vay và mức bội chi ngân sách địa phương theo pháp luật về ngân sách nhà nước, phù hợp với nguyên tắc mà đại biểu nêu tại phiên thảo luận tổ. Bộ Tài chính dự kiến trình Chính phủ sửa đổi nghị định hướng dẫn theo hướng Bộ Tài chính sẽ thông báo khung lãi suất phát hành trái phiếu chính quyền địa phương trước thời điểm phát hành, tạo điều kiện để Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chủ động tổ chức phát hành.

Đối với bảo lãnh Chính phủ, Bộ Tài chính khẳng định Luật hiện hành không hạn chế về thành phần kinh tế, loại hình doanh nghiệp, hình thức đầu tư hay lĩnh vực đầu tư. Doanh nghiệp có dự án thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, Chính phủ, hoặc quyết định đầu tư của Thủ tướng Chính phủ theo quy định của Luật Đầu tư và Luật Đầu tư công, đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định của Luật đều được xem xét cấp bảo lãnh trong phạm vi hạn mức bảo lãnh Chính phủ. Bộ Tài chính đề xuất áp dụng quy định tại Điều 43 đối với doanh nghiệp được cấp bảo lãnh “không bị lỗ trong 03 năm liền kề gần nhất theo báo cáo kiểm toán, trừ trường hợp doanh nghiệp được một trong các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế xếp hạng tín nhiệm ở mức ngang bằng hoặc thấp hơn một bậc so với xếp hạng tín nhiệm quốc gia” để vừa bảo đảm tính khả thi, vừa bảo đảm kiểm soát rủi ro tín dụng và bảo đảm an toàn nợ công, tương tự quy định đối với doanh nghiệp tiếp cận vốn vay lại sửa tại Điều 36 của Luật.

Về công khai thông tin nợ công, Bộ Tài chính sẽ bổ sung quy định báo cáo tình hình ký kết thỏa thuận vay tại khoản 1 Điều 60 của dự thảo luật.

Kết thúc phần giải trình, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh dự thảo luật Quản lý nợ công thể hiện ba trụ cột cải cách lớn trong gia đoạn tới. Thứ nhất, bổ sung, sửa đổi các quy định để thực hiện phân cấp, phân quyền đối với quy trình phê duyệt các kế hoạch vay, trả nợ; hoạt động vay, trả nợ nước ngoài của Chính phủ và vay của chính quyền địa phương, bảo đảm đồng bộ với Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công (sửa đổi). Thứ hai, điều chỉnh các quy định về huy động, sử dụng vốn vay nước ngoài của Chính phủ để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án sử dụng vốn vay nước ngoài; hoàn thiện cơ chế để mở rộng kênh thu hút vốn mới, đáp ứng nhu cầu vốn rất lớn phục vụ mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn mới. Thứ ba, mở rộng thêm nhiều cơ hội và khả năng tiếp cận các dự án sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi đối với các địa phương, doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp tư nhân được giao nhiệm vụ đầu tư công theo quy định của Luật Đầu tư công.

Bộ Tài chính cam kết tiếp thu tối đa các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này./.