Theo đó, chế độ tử tuất bao gồm hai loại trợ cấp chính: Trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất (hàng tháng hoặc một lần), cụ thể như sau:

1. Trợ cấp mai táng

Đối tượng được nhận: Tổ chức hoặc cá nhân đứng ra lo mai táng sẽ được nhận trợ cấp mai táng một lần nếu người đã khuất thuộc một trong các trường hợp sau:

- Tham gia BHXH bắt buộc: Đã đóng từ đủ 12 tháng trở lên; chết do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu; đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng (đã nghỉ việc); bị Tòa án tuyên bố là đã chết.

- Tham gia BHXH tự nguyện: Đã đóng từ đủ 60 tháng trở lên; đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu; bị Tòa án tuyên bố là đã chết.

Mức trợ cấp: Mức trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức tham chiếu tại tháng mà người đó chết. Mức tham chiếu là mức tiền do Chính phủ quy định. Hiện nay, mức tham chiếu bằng lương cơ sở.

2. Trợ cấp tuất hằng tháng

Chế độ này cung cấp hỗ trợ tài chính định kỳ cho thân nhân của người đã mất, đặc biệt là những người phụ thuộc.

Điều kiện hưởng (áp dụng cho BHXH bắt buộc): Thân nhân sẽ được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng nếu người tham gia BHXH bắt buộc chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết thuộc một trong các trường hợp sau:

- Có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên.

- Đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu.

- Chết do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.

- Đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng với mức suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.

Điểm mới quan trọng từ Thông tư 12: Nếu người lao động còn thiếu tối đa 6 tháng để đủ 15 năm đóng BHXH bắt buộc, thân nhân có thể đóng tiếp một lần cho số tháng còn thiếu để được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng. Mức đóng là 22% mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của người lao động trước khi chết (hoặc nghỉ việc) vào quỹ hưu trí và tử tuất. Trường hợp thân nhân không đóng bù, họ sẽ được giải quyết hưởng trợ cấp tuất một lần.

Đối tượng thân nhân được hưởng:

Con: Gồm cả con trong bụng mẹ (khi cha hoặc mẹ nhờ mang thai hộ chết) được hưởng đến khi đủ 18 tuổi; hoặc con bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên (không phụ thuộc tuổi).

Vợ/chồng: Đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định; hoặc chưa đủ tuổi nhưng bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

Cha đẻ, mẹ đẻ; cha đẻ, mẹ đẻ của vợ/chồng: Hoặc thành viên khác trong gia đình mà người chết đang có nghĩa vụ nuôi dưỡng, nếu đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định; hoặc chưa đủ tuổi nhưng bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

Lưu ý: Thân nhân đang hưởng lương hoặc trợ cấp BHXH bắt buộc, lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng, trợ cấp hằng tháng khác (trừ trợ cấp người có công) mà mức hưởng bằng hoặc cao hơn mức tham chiếu thì không được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng.

Mức hưởng:

- Mỗi thân nhân đủ điều kiện được hưởng 50% mức tham chiếu.

- Trường hợp thân nhân không có người trực tiếp nuôi dưỡng, mức hưởng là 70% mức tham chiếu.

Theo Thông tư 12, trường hợp thân nhân không có người trực tiếp nuôi dưỡng là khi: Tất cả các con đều chưa đủ 18 tuổi hoặc đã đủ 18 tuổi nhưng bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và cả cha lẫn mẹ đều đã chết; hoặc vợ/chồng không có con hoặc có con nhưng con chưa đủ 18 tuổi hoặc bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; hoặc cha/mẹ mà người còn lại đã chết và không có con hoặc con không đủ điều kiện tự nuôi sống.

- Số thân nhân được hưởng tối đa 04 người.

- Nếu có từ 2 người chết trở lên (cùng đủ điều kiện), thân nhân được hưởng 2 lần mức trợ cấp.

- Thời điểm hưởng trợ cấp tuất hằng tháng tính từ ngày đầu tiên của tháng liền kề sau tháng người chết qua đời. Đối với con sinh sau thời điểm cha/mẹ chết, trợ cấp được tính từ tháng con được sinh.

- Thời hạn giám định mức suy giảm khả năng lao động của thân nhân phải hoàn tất chậm nhất 6 tháng kể từ ngày người lao động chết.

3. Trợ cấp tuất một lần

Chế độ này áp dụng khi người chết không đủ điều kiện hưởng trợ cấp hằng tháng, hoặc không có thân nhân hưởng hằng tháng, hoặc thân nhân có nguyện vọng nhận một lần.

Điều kiện hưởng: Người chết thuộc các trường hợp sau thân nhân sẽ được xét hưởng trợ cấp tuất một lần:

- Đang tham gia BHXH hoặc đang bảo lưu thời gian đóng BHXH.

- Đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu.

- Đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng (đã nghỉ việc).

Các trường hợp được hưởng một lần:

- Không đủ điều kiện để hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (ví dụ: thời gian đóng BHXH bắt buộc dưới 15 năm).

- Đủ điều kiện hưởng trợ cấp hằng tháng nhưng không có thân nhân đủ điều kiện hưởng hằng tháng.

- Thân nhân thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng nhưng có nguyện vọng hưởng một lần.

- Không có thân nhân đủ điều kiện theo Luật BHXH, thì giải quyết theo pháp luật về thừa kế.

Mức hưởng:

Đối với người đang tham gia BHXH hoặc bảo lưu thời gian đóng:

- Mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 được tính bằng 1,5 lần mức bình quân tiền lương/thu nhập đóng BHXH.

- Mỗi năm đóng BHXH từ năm 2014 trở đi được tính bằng 2 lần mức bình quân tiền lương/thu nhập đóng BHXH.

- Tổng mức hưởng không thấp hơn 3 tháng mức bình quân tiền lương/thu nhập đóng BHXH.

- Đối với BHXH tự nguyện, nếu thời gian đóng chưa đủ 60 tháng, mức hưởng bằng tổng số tiền đã đóng.

- Nếu có cả thời gian đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện, mức tối thiểu bằng 3 lần mức bình quân tiền lương và thu nhập.

Đối với người đang hưởng lương hưu hoặc trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng đã nghỉ việc:

- Chết trong 2 tháng đầu hưởng: bằng 48 tháng lương hưu/trợ cấp đang hưởng.

- Chết từ tháng thứ 3 trở đi: cứ mỗi tháng hưởng sẽ giảm 0,5 tháng lương hưu/trợ cấp so với mức ban đầu, nhưng không thấp hơn 3 tháng lương hưu/trợ cấp đang hưởng.

Lưu ý quan trọng từ Thông tư 12: Khi thân nhân đã được giải quyết hưởng trợ cấp tuất một lần hoặc trợ cấp tuất hằng tháng theo đúng quy định, sẽ không được hoàn trả lại số tiền đã nhận để yêu cầu giải quyết lại theo hình thức khác.

4. Hồ sơ và quy trình giải quyết

Thời hạn nộp hồ sơ:

- Trong vòng 90 ngày kể từ ngày người chết qua đời (áp dụng cho người đang bảo lưu thời gian đóng BHXH, người đang hưởng/tạm dừng hưởng lương hưu, trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng).

- Trong vòng 90 ngày kể từ ngày người lao động đang tham gia BHXH bắt buộc chết, thân nhân nộp hồ sơ cho người sử dụng lao động. Người sử dụng lao động có trách nhiệm nộp cho cơ quan BHXH trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ.

Thời hạn giải quyết: Cơ quan BHXH có trách nhiệm giải quyết trong vòng 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Trường hợp không giải quyết, phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do./.