TS. Nguyễn Đức Hòa - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam phát biểu khai mạc Hội thảo

Hướng tới xây dựng chính sách BHYT hoàn thiện, đảm bảo quyền lợi tuyệt đối cho người tham gia

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Đức Hoà - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam gửi lời cảm ơn tới các đối tác và tổ chức quốc tế đã có nhiều đóng góp, hỗ trợ BHXH Việt Nam trong việc xây dựng chính sách, đổi mới phương thức thanh toán, đánh giá tác động chính sách BHYT, trong đó, có sự hỗ trợ, đóng góp đặc biệt quan trọng của USAID.

Thực hiện Biên bản ghi nhớ hợp tác về hỗ trợ thực hiện BHYT năm 2020, USAID đã phối hợp, hỗ trợ BHXH Việt Nam xây dựng phần mềm quản lý cung ứng và thanh toán thuốc từ nguồn quỹ BHYT; hỗ trợ, đào tạo khai thác dữ liệu trên phần mềm quản lý,‎ cung ứng và thanh toán thuốc từ nguồn quỹ BHYT; đồng thời, nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ KCB BHYT, thông qua các hoạt động như: Chia sẻ kinh nghiệm theo dõi, giám sát cũng như hợp đồng khám chữa bệnh khi áp dụng phương thức chi trả theo nhóm chẩn đoán (DRG); đưa ra những khuyến nghị phù hợp với thực tiễn Việt Nam; Hỗ trợ kỹ thuật đưa ra đề xuất chỉnh sửa chính sách “Thông tuyến” để tăng cường hiệu quả sử dụng quỹ BHYT.

Ý kiến đóng góp, bài học kinh nghiệm của một số quốc gia được chia sẻ từ các chuyên gia của các tổ chức WHO và WB

TS. Nguyễn Đức Hoà cho biết, phương thức thanh toán theo định suất, thanh toán theo nhóm chẩn đoán liên quan (DRG) và phương thức thanh toán theo giá dịch vụ là 3 phương thức thanh toán được Luật BHYT quy định khi thanh toán chi phí KCB giữa cơ quan BHXH với cơ sở KCB BHYT từ năm 2009. Tuy nhiên, với trên 30 năm thực hiện chính sách BHYT, Việt Nam hiện vẫn chủ yếu áp dụng phong thức thanh toán chi phí KCB BHYT theo giá dịch vụ.

Phương thức thanh toán theo DRG được khởi động từ năm 2014, tuy nhiên giai đoạn từ 2014-2019, cơ sở dữ liệu chưa đủ điều kiện để triển khai thí điểm. Thời gian qua, Ngân hàng thế giới (WB) đã trợ giúp Việt Nam xây dựng Kế hoạch hành động xây dựng và triển khai thanh toán khám chữa bệnh DRG tại Việt Nam gồm 8 bước. Trong đó, một số bước đã tương đối sẵn sàng, như hoàn thiện cơ sở dữ liệu KCB BHYT, xây dựng, điều chỉnh phần mềm ghép nhóm chẩn đoán DRG trên cơ sở áp dụng thuật toán logic của DRG Thái Lan…

Khẳng định tính ưu việt dự án Phát triển bền vững hệ thống y tế (LHSS) của USAID, Phó Tổng Giám đốc cho rằng, thông qua Dự án đã hỗ trợ BHXH Việt Nam nghiên cứu đánh giá kinh nghiệm quốc tế về hợp đồng và các chỉ số Giám sát & Đánh giá đối với thanh toán DRG cũng như phối hợp với Tổ chức y tế thế giới (WHO) đánh giá nhanh tác động của chính sách “thông tuyến” theo quy định của Luật BHYT. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều việc phải làm để hoàn thiện và triển khai áp dụng DRG trong thực tế.

Phó Tổng Giám đốc Nguyễn Đức Hoà tin tưởng rằng, với các ý kiến đóng góp, bài học kinh nghiệm của một số quốc gia được chia sẻ từ các chuyên gia của các tổ chức WHO và WB sẽ giúp BHXH Việt Nam và các đơn vị liên quan xây dựng chính sách BHYT ngày một hoàn thiện, hướng tới bảo đảm quyền lợi tuyệt đối cho người tham gia BHYT.

USAID sẽ hỗ trợ Việt Nam nâng cao kỹ thuật, hiệu quả sử dụng quỹ KCB BHYT

Đồng quan điểm với Phó Tổng Giám đốc Nguyễn Đức Hòa, ông Randolph Augustin- Giám đốc chương trình Y tế, USAID đánh giá: Việt Nam đang nỗ lực hướng tới hiệu quả trong thực hiện chính sách BHXH bao gồm cải cách thanh toán. Mục tiêu tham vọng của Chính phủ Việt Nam sẽ đi kèm không ít khó khăn. Với vai trò là đối tác chính với Chính phủ Việt Nam để đạt mục tiêu BHYT toàn dân, USAID thông qua dự án LHSS sẽ không chỉ chia sẻ kết quả nghiên cứu, mà còn đưa ra những khuyến nghị phù hợp với thực tiễn Việt Nam, hỗ trợ kỹ thuật nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ KCB BHYT.

Hội thảo cũng ghi nhận nhiều ý kiến thảo luận nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong việc kiểm soát chi phí khám chữa bệnh BHYT…

Theo đánh giá, việc thực hiện thanh toán theo phí dịch vụ theo quy định tại Nghị định số 146/2018/NĐ-CP ngày 17/10/2018 của Chính phủ bộc lộ những điểm yếu đòi hỏi cần có sự thay đổi để đảm bảo có sự đồng thuận lớn giữa các bên trong thực hiện chính sách BHYT đó là đảm bảo quyền lợi của người tham gia BHYT, hài hòa lợi ích của cơ sở cung cấp dịch vụ KCB cho người bệnh BHYT và sử dụng hiệu quả nguồn quỹ BHYT. Đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh do Covid 19 đặt ra cho Bộ Y tế, Bộ Tài Chính và BHXH Việt Nam cần phải xem xét việc đổi mới phương thức thanh toán toán trong bối cảnh chung của chính sách BHYT, đảm bảo phát triển bền vững ngành Y tế trong đó có tăng cường phát triển y tế cơ sở và sử dụng hiệu quả nguồn lực.

Tổng quan về tình hình thực hiện chính sách BHYT tại Việt Nam giai đoạn 2015-2022, đại diện lãnh đạo Ban Thực hiện chính sách BHYT (BHXH Việt Nam) cho biết, với mục tiêu đặt quyền và lợi ích của người tham gia BHYT lên hàng đầu, nắm bắt và bám sát tình hình thực tiễn, ngành BHXH Việt Nam đã luôn chủ động và tích cực trong việc tạo điều kiện và hỗ trợ tối đa cho người tham gia thụ hưởng. Kết quả là, tỷ lệ bao phủ BHYT tăng mạnh qua các năm, với 92.04% dân số có thẻ BHYT. Điều này khẳng định chính sách BHYT đã thực sự đi vào cuộc sống, cơ bản hoàn thành mục tiêu BHYT toàn dân. Quyền lợi hưởng BHYT của người tham gia được mở rộng ở cả phạm vi và mức hưởng BHYT. Chất lượng khám chữa bệnh BHYT cũng ngày càng cải thiện, người dân được tiếp cận nhiều dịch vụ y tế hiện đại, thuốc mới, hiệu quả cao, giúp nhiều người vượt qua ốm đau bệnh tật. Đặc biệt, trong những năm qua, Việt Nam đã nỗ lực thực hiện rất tốt việc đảm bảo cân đối thu chi quỹ BHYT. Hiện quỹ BHYT đang chi cho nhiều dịch vụ y tế: chi chăm sóc SK ban đầu; phẫu thuật, thủ thuật, sinh con; xét nghiệm, GPB  CĐHA (MRI, PET-CT); khám bệnh, khám  thai; giường bệnh; y học cổ truyền;  phục hồi chức năng; vật tư y tế (máy tạo nhịp tim, Stent  các loại); thuốc (hoá  chất, điều trị  đích…).

Tuy nhiên, thực tế triển khai chính sách BHYT cũng cho thấy không ít khó khăn, đặc biệt là yêu cầu sử dụng hiệu quả nguồn quỹ. Hiện, tại Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách tạo ra hiệu ứng “khuyến khích tăng cung ứng dịch vụ y tế” như: Tự chủ tài chính bệnh viện trong khi đang sử dụng phương thức thanh toán theo phí dịch vụ; xã hội hóa trang thiết bị y tế, liên doanh liên kết; quy định được thu thêm chênh  lệch giá; chính sách “thông tuyến huyện” toàn quốc, “thông tuyến tỉnh” trong  KCB nội trú”. 

Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn đang thiếu các “công cụ” kiểm soát chi phí. Đồng thời, cơ chế chính sách vẫn chưa có chế tài xử phạt đủ mạnh đối với trường hợp không đảm bảo cung ứng thuốc VTYT cho người bệnh BHYT. Chế tài xử phạt khi chỉ định dịch vụ y tế  không hợp lý/gây lãng  phí nguồn lực y tế không đủ mạnh. Giá dịch vụ y tế chưa được tính đủ, dẫn tới người bệnh phải chi trả chênh lệch giá với tỷ lệ chi từ tiền túi trong tổng chi y tế của Việt Nam năm 2016 vẫn ở mức 43%.

Vì vậy, làm thế nào để thêm nguồn tài chính từ BHYT; cải thiện hiệu suất sử dụng quỹ  BHYT; Duy trì và phát triển bền vững tỷ lệ bao phủ BHYT toàn dân; Đối phó với Già hóa dân số là một bài toán cần phải giải quyết trong thời gian sớm nhất.

Tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để người dân được tiếp cận các dịch vụ y tế tốt nhất, mọi lúc, mọi nơi

Tại Hội thảo, các đại biểu đã chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về “Áp dụng phân loại các DRG vào phân bổ ngân sách bệnh viện”, “Hợp đồng trong hệ thống chi trả theo DRG”... Nhấn mạnh việc “xác định giá và điều hành giá dịch vụ y tế” là “mắt xích” quan trọng hàng đầu và là công cụ chính sách để đạt được các mục tiêu chính sách về sức khỏe, TS Annie Chu- Điều phối viên hệ thống y tế (Tổ chức Y tế Thế giới- WHO) cũng chia sẻ một số kinh nghiệm quốc tế và gợi ý cho Việt Nam. Theo  bà, việc xác định giá và đạt được sự đồng thuận giữa các bên liên quan là một quá trình phức tạp, không chỉ đơn thuần là một quy trình kỹ thuật mà còn là quy trình thương lượng kinh tế- chính trị. Mỗi quốc gia cần chỉ định một cơ quan/đơn vị chịu trách nhiệm dẫn dắt, điều phối quy trình kỹ thuật và thương lượng”. Một điểm chung từ kinh nghiệm một số nước được nghiên cứu (Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Úc, Pháp, Đức) là tổ chức xác định giá có thể là một cơ quan của Chính phủ (đóng vai trò là một đơn vị giữa quỹ chính- cơ quan trả tiền) hoặc là một tổ chức kỹ thuật độc lập được tài trợ bởi ngân sách hoặc/và quỹ BHYT, và phục vụ cho lợi ích công. Ở hầu hết các nước này, mức giá dịch vụ có liên hệ trực tiếp đến tổng số lượng dịch vụ được cung ứng với nguyên tắc “nếu tổng số lượng dịch vụ cung ứng vượt quá một mức trần nhất định, giá đơn vị sẽ được điều chỉnh giảm”, qua đó kiểm soát tổng chi phí KCB BHYT.

Toàn cảnh Hội thảo

Để Việt Nam có một hệ thống tài chính y tế bền vững, chuyên gia của WHO gợi ý một số câu hỏi cần phải có được đặc biệt quan tâm trong quản lý giá: Việc xác định giá được xây dựng theo hình thức từng dịch vụ riêng lẻ/từng viên thuốc, hay thanh toán gộp, trọn gói (theo định suất hoặc/và theo ca bệnh)? Việc xác định giá và điều hành giá là một công việc liên tục, hằng năm, nên cần xác định quy trình thể chế và cơ quan đầu mối dẫn dắt quy trình này...

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá trong thực hiện DRG, TS. Sarah Bales- Chuyên gia độc lập, Dự án phát triển hệ thống y tế bền vững (USAID) nhận định: Trong cải cách cách thức thanh toán của quỹ BHYT, khi Việt Nam chuyển từ hệ thống thanh toán theo dịch vụ sang thanh toán DRG cho điều trị nội trú cấp tỉnh, khuôn khổ giám sát và đánh giá (M&E) cần phải đáp ứng các nhu cầu đa dạng của các bên liên quan khác nhau. Theo đó, việc xây dựng hệ thống thanh toán DRG bao gồm các yếu tố: Các chỉ số phù hợp để hướng dẫn thiết kế chính sách DRG, giám sát và thông báo việc thực hiện DRG, theo dõi hiệu quả hoạt động của bệnh viện và giảm thiểu các hành vi có khả năng gây bất lợi của các nhà cung cấp.

Bà Sarah Bales nhận định, khung pháp lý của Việt Nam đã cho phép sử dụng hình thức chi trả theo trường hợp bệnh từ năm 2009 và đã đạt được những tiến bộ kỹ thuật đáng kể; tuy nhiên, một số vấn đề về thể chế đã ảnh hưởng không nhỏ sự phát triển của chính sách thanh toán DRG.

Nhóm chuyên gia khuyến nghị, tại Việt Nam, hệ thống thanh toán DRG và các thành tố chính chưa được triển khai, nên cần ưu tiên các chỉ số có thể tính toán và mang lại lợi ích. Các chỉ số ưu tiên gồm: phát triển báo cáo chất lượng mã hóa tự động, giám sát chỉ định nhập viện không phù hợp... Sau khi các thuật toán phân nhóm DRG và hệ thống thanh toán được phê duyệt, có thể tập trung vào việc tính toán các tham số thanh toán DRG cơ bản, phát triển các chỉ số để thúc đẩy chuyển đổi sang thanh toán DRG...

Chia sẻ góc nhìn khác về chính sách “thông tuyến” ở Việt Nam, TS Sarah Bales cho rằng, theo nguyên tắc chung “dịch vụ CSSK có thể đạt chất lượng cao với chi phí thấp nếu được cung ứng ở đúng tuyến và loại cơ sở y tế phù hợp” và “Phân cấp hệ thống y tế và hệ thống chuyển tuyến hỗ trợ sử dụng hết công suất của hệ thống y tế”.

Tại Việt Nam, Luật BHYT sửa đổi năm 2014 đã mở rộng quyền lợi lựa chọn nơi khám chữa bệnh cho người tham gia BHYT qua chính sách “thông tuyến” huyện từ ngày 1/1/2016 và “Thông tuyến tỉnh” khi khám chữa bệnh nội trú từ 1/1/2021. Những đánh giá ban đầu về tác động chính sách thông tuyến cho thấy, sự gia tăng tiếp cận dịch vụ y tế tuyến huyện và điều trị nội trú ở tuyến tỉnh. Tuy nhiên, chính sách thông tuyến có thể làm ảnh hưởng đến dịch vụ chăm sóc y tế ở thành thị khi tại các TP lớn, có tới 28-59% lượt CSSK diễn ra tại cơ sở y tế không phải nơi đăng ý KCB ban đầu. Chính vì vậy, bà Sarah Bales lo ngại, chính sách thông tuyến có phần ảnh hưởng đến việc triển khai cơ chế thanh toán theo định suất đối với dịch vụ ngoại trú thuộc phạm vi CSSK ban đầu...

Hội thảo cũng ghi nhận nhiều ý kiến thảo luận nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong việc kiểm soát chi phí khám chữa bệnh BHYT…

Đại biểu chụp ảnh lưu niệm

Phát biểu bế mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Đức Hòa - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam ghi nhận ý kiến đóng góp của các chuyên gia - “đây là những bài học quý báu về việc thanh toán BHYT theo DRG và kết quả đánh giá tác động của chính sách thông tuyến trong BHYT”. Phó Tổng Giám đốc bày tỏ hy vọng, trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ cùng với BHXH Việt Nam mạnh dạn thí điểm triển khai một số dịch vụ nhất định và mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ của các chuyên gia trong nước và quốc tế về lĩnh vực này./.