Gánh nặng chi phí điều trị ngày càng lớn

Tại Hội nghị, Tiến sĩ, bác sĩ Ong Thế Duệ, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế) cho biết: người bệnh ung thư đang đối mặt với gánh nặng chi phí thuốc điều trị ngày càng tăng, một trong những thách thức lớn nhất của hệ thống y tế hiện nay.

Trong hai thập kỷ qua, giá thuốc ung thư trung bình trên thế giới đã tăng từ 12.000 USD lên hơn 120.000 USD mỗi năm; một số liệu pháp tiên tiến như CAR T-cell có chi phí lên tới 500.000 USD (tương đương 12–13 tỷ đồng) cho một liệu trình. Mức tăng giá gấp 10 lần này đặt ra bài toán khó cho cả người bệnh lẫn quỹ chi trả y tế công.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Internet)

Chi tiêu y tế tại Việt Nam cũng tăng nhanh – từ 17,4 tỷ USD năm 2019 lên 25,6 tỷ USD năm 2023, dự kiến đạt 34,1 tỷ USD vào năm 2028. Trong đó, chi phí thuốc chiếm tới 25–28% tổng chi y tế, tương đương 6,6 tỷ USD năm 2023, và có thể tăng lên 8,6 tỷ USD vào 2028.

Quỹ BHYT – “tấm đệm” giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh

Trong bức tranh chi tiêu y tế đó, BHYT đóng vai trò trụ cột trong việc bảo đảm khả năng tiếp cận dịch vụ khám, chữa bệnh, đặc biệt đối với người mắc bệnh hiểm nghèo như ung thư.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Ong Thế Duệ, năm 2023, tỷ lệ bao phủ BHYT đạt 93,35% dân số, với tổng chi quỹ lên tới 121.221 tỷ đồng, cao gấp 5 lần so với năm 2009. Trong đó, riêng chi phí thuốc chiếm 33,8% cơ cấu chi, tăng mạnh từ 11,5 nghìn tỷ đồng năm 2010 lên 47,23 nghìn tỷ đồng năm 2023. Ung thư là bệnh có chi phí điều trị cao nhất trong nhóm bệnh không lây nhiễm, với khoảng 180.000 ca mắc mới mỗi năm. Thuốc ung thư chiếm 61,1% tổng chi phí điều trị, trong đó biệt dược gốc tuy chỉ chiếm 3 - 4% số lượng nhưng lại chiếm hơn 30% tổng chi. Nhóm thuốc điều trị ung thư và điều hòa miễn dịch hiện xếp thứ hai trong cơ cấu chi của quỹ BHYT.

Nếu không có sự hỗ trợ từ quỹ BHYT, phần lớn người bệnh khó có thể tiếp cận được thuốc và liệu pháp tiên tiến. Bởi lẽ, hiện nay chi tiền túi (OOP) của người dân vẫn chiếm 43–45% tổng chi y tế, gây ra nguy cơ nghèo hóa do chi phí y tế ở nhiều hộ gia đình.

Đổi mới cơ chế, bảo vệ quỹ – mở rộng cơ hội tiếp cận thuốc ung thư

Theo Tiến sĩ Ong Thế Duệ, để cân bằng giữa khả năng chi trả của quỹ BHYT và nhu cầu tiếp cận thuốc mới của người bệnh, nhiều quốc gia đã áp dụng cơ chế Đánh giá công nghệ y tế (HTA) trong quyết định chi trả thuốc ung thư.

Từ kinh nghiệm quốc tế, Tiến sĩ Ong Thế Duệ đề xuất một loạt giải pháp cho Việt Nam, như: Nâng ngưỡng chi phí - hiệu quả (cost-effectiveness threshold) đối với bệnh ung thư; Tăng trọng số “năm sống chất lượng” (QALY) trong đánh giá; Thiết lập quy trình xét duyệt riêng cho nhóm thuốc điều trị ung thư; Tạo nguồn tài chính chuyên biệt, đồng thời triển khai thỏa thuận chia sẻ rủi ro (MEA) giữa cơ quan chi trả và doanh nghiệp dược; Xây dựng chương trình hỗ trợ bệnh nhân để bảo đảm công bằng trong tiếp cận điều trị.

Cơ chế MEA – thỏa thuận tiếp cận thuốc có quản lý – đang được nhiều quốc gia triển khai thành công, giúp cân bằng giữa hiệu quả điều trị và tính bền vững tài chính. Theo đó, thanh toán được gắn với trần chi trả hoặc kết quả điều trị thực tế, chia sẻ rủi ro giữa nhà sản xuất, cơ quan chi trả và người bệnh.

Tại Hàn Quốc, MEA được áp dụng từ năm 2013 cho thuốc ung thư, bệnh hiếm; còn Đài Loan (Trung Quốc) triển khai cơ chế trần chi tiêu (DET) từ năm 2013, sau đó mở rộng MEA từ năm 2018, giúp kiểm soát ngân sách hiệu quả hơn mà vẫn mở rộng tiếp cận thuốc tiên tiến.

Thực tiễn cho thấy, quỹ BHYT không chỉ giúp người bệnh vượt qua rào cản tài chính trong điều trị ung thư, mà còn là trụ cột quan trọng của an sinh xã hội, bảo đảm mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe công bằng và bền vững.

Tuy nhiên, để duy trì và phát huy vai trò ấy, cần hoàn thiện hành lang pháp lý cho các cơ chế chia sẻ rủi ro, xây dựng cơ sở dữ liệu bệnh nhân, hồ sơ y tế điện tử, đồng thời nâng cao năng lực đánh giá công nghệ y tế và quản lý dược. Đặc biệt, mỗi người dân cần nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của BHYT, bởi đó không chỉ là tấm thẻ để được khám, chữa bệnh, mà còn là chìa khóa giúp cả cộng đồng cùng nhau vượt qua gánh nặng bệnh tật.

Khi giá thuốc ung thư còn ở mức “ngất ngưởng”, khi hành trình điều trị vẫn dài và tốn kém, thì BHYT chính là điểm tựa của niềm hy vọng, nơi bệnh nhân được sẻ chia, Nhà nước bảo đảm và xã hội cùng chung tay vì một mục tiêu lớn hơn: Không ai bị bỏ lại phía sau trong chăm sóc sức khỏe./.